به گزارش خبرنگار رویدادفرهنگی، نشست نقد و بررسی کتاب «تکرار» نوشته سورن کیرکگور و ترجمه صالح نجفی با حضور مراد فرهادپور سه‌شنبه چهاردهم آذرماه در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

علی اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی و بین‌المللی موسسه شهر کتاب این نشست را با توضیحی درباره کیرکگور و آثار او آغاز کرد و گفت: کیرکگور فیلسوفی است که آثارش در کشورهای مختلف از جمله ایران خوانده و درباره آن بحث و گفتگو شده است. چند اثر مشهور او «یا این یا آن»، «ترس و لرز»، «تکرار» و ... هستند. بسیاری از آثار کیرکگور با نام مستعار منتشر شده است.

او درباره کتاب تکرار اظهار داشت: نجفی مقدمه و موخره خوبی برای کتاب تکرار نوشته است. کیرکگور در کتاب تکرار موفق می‌شود به یکی از آرای خود بپردازد و آن این است که فاصله زمان از دست رفته و زمان بازیافته را جدا می‌کند. دو مساله در تکرار برجسته است، تعهد نسبت به خود و عشق نسبت به خدا و مساله ایمان.

توانایی ترجمه آثار کیرکگور را در خود نمی‌دیدم

نجفی، مترجم کتاب تکرار سخنران بعدی بود. او با بیان اینکه توانایی ترجمه آثار کیرکگور را در خود نمی‌دیدم ولی با خود گفتم از سنی شروع به ترجمه آثار او از زبان انگلیسی می‌کنم، گفت: در چند سال اخیر نقشی در تولید پروژه ترجمه قانون و خشونت داشتم.

او در ادامه بخشی از کتاب الهیات سیاسی کارل اشمیت و رابطه استثنا و قاعده را خواند و گفت: کیرکگور در ایران پدر اگزیستانسیالیست و شکلی از فردگرایی بود و می‌شد آن را با تفکر لیبرالی جمع کرد و از آن غم‌انگیزتر می‌شد کیرکگور را با جریان روشنفکری دینی متصل کرد و راهی برای استفاده از مفهوم کلیدی پارادوکس برای تفکر او در نظر گرفت. کیرکگور نام نوعی فردگرایی مسیحی بود.

نجفی در ادامه به تضیح علت‌های شهرت کتاب ترس و لز کیرکگور در ایران پرداخت و بیان کرد: کتاب ترس و لرز به علت‌های مختلف در ایران مشهور شد، یکی فیلم هامون و دیگری حجم کتاب، ولی کتاب تکرار که شاید ساده‌تر، خوشخوان‌تر و با حجم کمتری از ترس و لرز نوشته شده است، مورد توجه مترجمان قرار نگرفت.

وی درباره زمانی که کیرکگور کتاب تکرار را نوشت، توضیح داد: نقشی در تولید در صفحات اول این کتاب ادعای بزرگی می‌کند یعنی می‌گوید به فلسفه مدرن با کمک زبان دانمارکی یک کلمه تقدیم می‌کنم که جای تذکار یونانی و مدیشن آلمانی را بگیرد و بعد از آن شروع به آزمایش کرد که چنین شکل رمان به خود گرفت.

نجفی با بیان اینکه کیرکگور در سال 1843 که تکرار را به فلسفه مدرن تقدیم کرد، گفت: در سال‌ها و کتاب‌های بعدی این مفهوم را به طور کامل کنار می‌گذارد. نقشی در تولید در 30 سالگی مدعی می‌شود که من مفهوم کلیدی را کشف کرده ام در کتاب ترس و لرز هم به تکرار اشاره می‌شود ولی در کتاب‌های بعدی اشاره‌ای به تکرار نیست. در کتاب‌های بعدی مفهوم شور یا اشتیاق جای تکرار را می‌گیرد.

فضای فرهنگی کشور جایی برای سنت‌سازی و تفکر فلسفی باقی نگذاشته است

مراد فرهادپور، فیلسوف، نویسنده و مترجم در ادامه این نشست به مشکلات ترجمه اشاره کرد. او گفت: مجموعه‌ای از کتاب‌ها که پیوندهای مفهومی را می‌رساند به وسیله نجفی به فارسی روان ترجمه شده است که انبوهی از مضامین و بحث‌ها که نیازمند پیگیری است به این وسیله تولید شد. و او سعی کرده بلایی که با ترجمه‌های امروزی بر هگل آمده، برای کیرکگور تکرار نشود.

او افزود: من درگیر کیرکگور نیستم فقط به ملاحظاتی با مفهوم تکرار و رابطه استثنا اشاره می‌کنم و قبل آن از آنجایی که در حیات فکری خود تاکید زیادی بر ترجمه گذاشته ام، پیوند دوطرفه بین ترجمه و تفکر را مطرح می‌کنم.

فرهادپور درباره کتاب تکرار اظهار داشت: مشخص نیست که این کتاب مجموعه‌ای از نامه‌ها و خاطره‌ها است یا رساله فلسفی است و جایگاهش در فلسفه مانند جایگاه کیرکگور ناروشن است ولی در حین خواندن کاملا با فضاها و پیوندهایی روبه رو می‌شوید که درگیری فلسفی جدی را به وجود می‌آورد.

او با بیان اینکه فکر می‌کنم در ترجمه این کتاب دقت شده و خطای فاحشی که این روزها به ویژه در کتاب‌های کوچک مواجه هستیم، در آن نمیبینیم، گفت: درباره رساله اضطراب لاکان که متن خیلی پیچیده ای است، اشتباهی صورت گرفته است. اشاره لاکان به رساله ای است که در رم منتشر کرده است ولی مترجم در این حد نمی‌دانستند که لاکان رساله و پروژه‌ای در رم مطرح کرده و آن را به عنوان عقاید و گفتارهای رمیان باستان ترجمه شده است. بی‌تعارف می‌توانم بگویم نجفی زبان خاصی برای متن برگزیده که پیچیدگی اینکه معلوم نیست متن فلسفی یا ادبی است را در خود دارد.

فرهادپور با اشاره به اینکه افراد باید بدانند که چرا این کتاب و چرا الان ترجمه شده است، افزود: حتی در کتاب‌های ترجمه شده نمی‌بینیم که ذکر شود این کتاب قبلا ترجمه شده بود بلکه گفته می‌شود که برای نخستین بار ترجمه شده است. این حالت که همه باید کاشف باشیم و برای اولین بار یک کشف را ترجمه کنیم، حرص اینکه مجموعه‌ای از ترجمه های اشتباه را با نام خود منتشر کنیم تا جایی ناشی از فضای فرهنگی کشور است که جایی برای سنت‌سازی و تفکر فلسفی باقی نگذاشته است.

کیرکگور شارح و بسط دهنده هگل است

در ادامه نجفی در پاسخ به این سوال محمد خانی که چقدر مفهوم تکرار کیرکگور را با پروست می‌توان یکسان دید؟ گفت: حلقه مفقودی که کیرکگور به سیاست رادیکال وصل می‌کند در سیاست و فلسفه نیست بلکه در ادبیات است. کیرکگور تعریفی از تکرار و تذکار دارد که این دو یک حرکت اند در جهت مخالف و وقتی اینطور تعبیر کنیم نتایج عجیب خواهد داشت. کسی که تذکار می‌کند، تکراری رو به گذشته دارد. کسی که تکرار می‌کند به یاد می‌آورد ولی رو به جلو یعنی با تکرار چیزی را از آینده به یاد می‌آورید.

او افزود: کیرکگور را معمولا به عنوان متفکر ضد هگلی می‌شناسیم و در قرن بیستم افرادی که ضد هگل اند، ضد دیالکتیک اند، اما به وسیله مفاهیم کیرکگور می‌توان گفت که او تکرار هگل است و این تکرار به مفهوم کیرکگوری مساله بررسی شود، کیرکگور شارح و بسط دهنده هگل است.