به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، نقد و بررسی کتاب «وضعیت توسعه انسانی در ایران» سه‌شنبه بیست و یکم آذرماه با حضور سعید مدنی قهفرخی، نویسنده کتاب، محمدامین قانعی‌راد، جامعه‌شناس، حسین راغفر و علی دینی ترکمانی، اقتصاددان و علی‌اصغر محمدخانی به عنوان مدیر جلسه در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

این کتاب با حمایت موسسه رحمان و توسط بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه به چاپ رسیده است. «وضعیت توسعه انسانی در ایران» بر اساس گزارش توسعه انسانی سال 2014 سازمان ملل تالیف شده است.

بحران‌های داخلی و خارجی، تهدیدی برای توسعه ایران

سعید مدنی درباره این کتاب توضیح داد: این کتاب بر مبنای توسعه انسانی سازمان ملل که جمع‌بندی 15 ساله داده‌ها بود،  تدوین شده است و داده‌های مربوط به ایران تنظیم شده‌اند. در این کتاب سعی شده تا گزارشی از وضعیت اجتماعی به معنای کلی و عام آن داده شود.

وی با بیان این که جامعه ایران امروز جامعه بیماری است ادامه داد: این کتاب از منظر آسیب‌پذیری و تاب‌آوری وضعیت جامعه ایران را بررسی می‌کند. آسیب‌پذیری به این معنا که جامعه به چه اندازه در برابر خطرات و شوک‌ها می‌تواند مقابله کند و تاب‌آوری هم امکان سازگاری و میزان تحمل جامعه را نشان می‌دهد.

این جامعه‌شناس اظهار داشت که در این گزارش جامعه ایران آسیب‌پذیری بالا و تاب‌آوری پایین دارد که دلیل این وضعیت نابرابری درآمد، تبعیض جنسی، شکاف طبقاتی، مشکل اشتغال و دیگر معضلات اجتماعی است.

وی افزود: تنها مشکلات داخلی نیستند که جامعه ایران را آسیب‌پذیر می‌کند بلکه مشکلات خارجی هم گریبان‌گیر جامعه ایران می‌شود. این کتاب در پایان راه‌کار هایی کلان برای حل این بحران‌ها ارائه می‌دهد.

گزارش توسعه‌ انسانی پاسخی به سیاست‌های نئولیبرالی بود

در ادامه حسین راغفر، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا با تشکر از فعالیت‌های سعید مدنی درباره شکل‌گیری گزارش توسعه‌ انسانی سازمان ملل گفت: این گزارش از دهه 90 آغاز شد تا پیش از آن به توسعه فقط با در نظر گرفتن شاخص‌های اقتصادی توجه می‌شد. در دهه 80 سیاست‌های نئولیبرالی باعث ایجاد بحران‌های اقتصادی شد که بعضی از اندیشمندان را بر این داشت که گزارش‌هایی درباره توسعه انسانی منتشر کنند که تنها به توسعه اقتصادی نگاه نکند و به نوعی پاسخی به سیاست‌های غلط نئولیبرالی باشد.

وی ادامه داد: ایران در آن زمان تازه از دوران جنگ درآمده و درهای کشور هنوز به اقتصاد جهانی گشوده نشده بود و همین باعث شد که تا حدی بتواند از آن بحران‌ها در امان بماند.

راغفر دلیل اصلی آسیب‌پذیر بودن اجتماعی ایران را نابرابری‌های اجتماعی توصیف کرد و راه‌حل رفع مشکلات اقتصادی-اجتماعی کشور را در عزم سیاسی برای مقابله با فساد در کشور عنوان کرد.

جهانی شدن با تهدیدهای سیستماتیک گره خورده است

محمد امین قانعی‌راد، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی، خواندن کتاب «وضعیت توسعه انسانی در ایران» را بسیار شیرین توصیف کرد زیرا به گفته وی این کتاب «فقط یک گزارش» نیست.

قانعی‌راد عنوان کرد: این گزارش در زمانی به وجود آمد که ایده انسان جهانی که بر سرمایه اقتصادی ارجحیت دارد شکل گرفت؛ انسانی که دانش دارد، خلاق در تولید کشور موثر است. در این گزارش هم به انسان بها داده می‌شود و هم ارزش‌های انسانی تقلیل می‌رود زیرا دارای نگاهی اقتصادگرا است و انسان را فقط به عنوان تولید کننده و مصرف کننده می‌نگرد.

وی درباره آسیب‌ها و شوک‌های اجتماعی که در کتاب به آنها اشاره شده‌ است، گفت: جهانی شدن با تهدیدهای سیستمانیک گره خورده است و کشور ما هم اکنون با این تهدیدها روبرو است. در گذشته به توسعه فقط به عنوان رشد اقتصادی و مباحثی مانند ارتقاع سطح بهداشت و درمان نگاه می‌شد ولی ما دیدیم زمانی که بهار عربی آمد کشورهایی مانند لیبی که در همین گزارش‌ها از رتبه خوبی برخوردار بودند در هم پاشیدند زیرا توسعه انسانی در این کشورها به شاخص‌های اجتماعی مانند شفافیت مالی و دولت پاسخگو نگاه نکرده بود.

وی تقلیل رفتن دولت-ملت در کشورهای در حال توسعه را از نکات منفی جهانی شدن عنوان کرد و گفت: ما هم امروز با خطر تجدید شدن روبرو هستیم و هر شوک خارجی و داخلی می‌تواند به آشوب اجتماعی بیانجامد.

شاخص‌های توسعه انسانی فراتر از اقتصاد می‌رود

علی دینی ترکمانی، درباره شاخص‌های توسعه انسانی توضیحاتی ارائه داد: این شاخص‌ها بر اساس تحقیقات آمارتیا سن، تلاشی است برای تغییر شاخص‌های توسعه از نگاه اقتصادگرا که از فلسفه مطلوبیتگرای جرمی بنتام نشات می‌گیرد. در نگاه مطلوبیت‌گرا همه چیز به ترجیحات ذهنی خود فرد ارجاع داده می‌شود. بنابراین اگر فردی مواد مخدر مصرف می‌کند و از زندگی خود راضی است وضعیت او در جامعه مطلوب قلمداد می‌شود. در صورتی که گزارش توسعه انسانی سعی در ایجاد شاخص‌های ثابت دارد که بتوان به وسیله آنها وضعیت جامعه را سنجید.

وی همچنین خاطر نشان کرد: نباید معضلات اجتماعی و اقتصادی ایران را بر عهده تحولات جهانی بیاندازیم و به جای آن باید به اصلاح و مرتفع کردن وضعیت داخلی پرداخت.