برنامه رادیویی شیرازه در بیبیسی به بررسی روند نامگذاری در زبان پرداخت.
به گزارش رویداد فرهنگی، فتحعلی شاه از پسر بیست و یکم به بعد، برای پسرانش اسمهای فارسی انتخاب میکند. هوشنگ شهابی استاد تاریخ در دانشگاه بوستون در اینباره گفت: نامهای ایرانی بعد از آمدن اسلام در ایران به دلیل وجود کتابهایی نظیر شاهنامه فراموش نشدند. در دوران پهلوی وقتی حکومت شکل میگیرد، ایدههای مدرن نیز در نامگذاری به وجود میآید.
بعد از انقلاب اسلامی نامهای اسلامی جدیدی وارد دایره نامهای ایرانی شد. نامهای اسلامی معمول هم به گفته حسین سامعی، زبانشناس، دچار تغییر و تحول شدند.
سامعی توضیح داد: کلمهای که در زندگی من و پدرانم مهدی (mehdy) تلفظ میشد تبدیل به مهدی (mahdy) شد، تا با صورت اصلی عربی خود نزدیکی بیشتری داشته باشد. اینگونه نامگذاری نشان دهنده گرایش اجتماعی خاص است.
نام خانوادگی در ایران قدمتی کمتر از یکصد سال دارد. هوشنگ شهابی در اینباره گفت: پیش از «قانون سه جلدی احوال» برای تشخیص افراد از یکدیگر، به مردم لقب میدادند. در شهرها ممکن بود اصالت طایفهای یا نژادی برای افراد به کار رود. یکسری از القاب طبقه اجتماعی افراد را نشان میداد. اگر فرد از خانواده سلطنتی بود به اسم کوچکش کلمه میزا که مخفف امیرزاده است، اضافه میشد ولی اگر میزا قبل از اسم میآمد یعنی این شخص سواد خواندن و نوشتن داشت.
هوشنگ شهابی در مقالهای که درباره نامگذاری در ایران نوشته، توضیح داده است که چگونه بیشتر متجددان در دوره مشروطه مخالف القاب بودند و در سال 1304 در مجلس القاب را لغو کردند. همان سال در اواخر حکومت قاجار قانون سه جلد احوال تصویب میشود که بنا به آن، ما هم مثل اروپاییها دارای نام خانوادگی میشویم.
دولت متمرکز برای اینکه بتواند کار خود را درست انجام دهد باید بداند ساکنین آن چه کسانی هستند؟ افراد خارجی که در ایران زندگی میکردند شناخته میشدند و وضعیت نظام وظیفه افراد باید مشخص میشد. برای همین، «قانون نظام وظیفه» درست دو روز بعد از «قانون سه جلد احوال» تصویب شد. مهمترین نتیجه این تغییر در نامگذاری افراد این بود که به صورتی موجب شکلگیری تساوی حقوق برای شهروندان شد تا جامعه مدرنتری در ایران به وجود آید. اگر میخواهید اطلاعات بیشتری درباره تغییراتی که به سبب مصوبات مجلس شورای ملی به وجود آمد بخوانید، هوشنگ شهابی پیشنهاد میکند کتاب «مجلس و نوسازی در ایران» نوشته محمد وحید قلفی را بخوانید که نشر نی آن را منتشر کرده است.
- زبان فارسی /
- زبانشناسی /
- شیرازه /