به گزارش رویداد فرهنگی، برنامه «فرهنگستان» رادیو فرهنگ به معرفی فعالیت‌های فرهنگستان زبان و ادب فارسی می‌پردازد، برنامه شنبه ششم خردادماه آن به گفت وگو با زهرا زندی مقدم، معاون گروه دستور خط فرهنگستان برای بررسی خط رسمی فارسی اختصاص پیدا کرد.

بخش مهمی از فرهنگ هر کشوری وابسته به خط آن کشور است که باعث ماندگاری متون آن سرزمین هم خواهد بود، داشتن خط خوش و زیبای فارسی یکی از فنون و مهارت‌هایی است که از دیرباز برآن تاکید شده، اما موضوعی که اخیرا در بعضی متون و مقالات به چشم می‌خورد درباره خط رسمی فنی فارسی است.

زهرا زندی مقدم در این راستا و با اشاره به فعالیت‌های فرهنگستان برای خط فارسی بیان کرد: مهمترین مفاد و مرجع رسمی در زمینه مسائل زبان فارسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.

وی ادامه داد: فرهنگستان در راستای مسئولیتی که برای جلوگیری از تشدد و پراکندگی در همه زمینه‌های زبانی از جمله خط فارسی دارد، از نخستین سال‌های تاسیس درصدد گردآوری مجموعه قواعد و ضوابط خط فارسی و بازنگری، تنظیم و تدوین و تصویب آنها برآمد و در این کار راه میانه را برگزید.

پیشنهاد دستور خط پیشنهادی در سال 72 به شورای فرهنگستان ارائه شد

زندی مقدم با بیان اینکه نخستین بار در سال 72 به همت رییس وقت فرهنگستان، کمیسیونی به مدیریت علی اشرف صادقی و سپس سمیعی گیلانی از اعضای پیوسته فرهنگستان تشکیل شد، گفت: این کمیسیون با تشکیل جلسات متعدد، دستور خط پیشنهادی خود را به شورای فرهنگستان داد و شورا با دقت و جدیت بسیار طی 59 جلسه آن را به بحث و بررسی گذاشت.

وی با بیان اینکه نظر شورا همواره بر این بود که در تدوین و تصویب قواعد و ضوابط خط فارسی از افزودن حرف و علامت جدید به مجموعه حروف و علائم موجود خط فارسی پرهیز شود، اظهار داشت: سرانجام پس از بررسی‌های طولانی که اصلاحات لازم در پیشنهاد کمیسیون اولیه اعمال شد، مجموعه قواعد و ضوابط پیش از تصویب نهایی بصورت پیشنهاد در دفتری به نام «دستور خط فارسی» منتشر و به حضور استادان، صاحب نظران و دست اندرکاران نگارش و ویرایش ارائه شد تا رای و نظر خود را اعلام کنند.

معاون گروه دستور خط فرهنگستان ادامه داد: بسیاری از موسسات علمی و صاحب نظرانی که متن پیشنهادی را دریافت کرده بودند، با ارسال آرای خود، فرهنگستان را در تغییر و تکمیل این قواعد و ضوابط یاری کردند، درپایان مهلت مقرر (حدود 6 ماه تعیین شده بود) آرای تفکیک شده بصورت مفصل در اختیار اعضای شورای فرهنگستان قرار گرفت.

چاپ نخستین جلد مجموعه دستور خط فارسی در سال 1381

به گفته زندی مقدم، شورا با ملاحظه همه نظرات، طی 10 جلسه به بازنگری در متن اولیه پرداخت و سرانجام دستور خط فارسی را در جلسه خود به تاریخ سی ام تیرماه 1380 تصویب کرد.

وی با بیان اینکه نخستین نسخه این مجموعه در سال 1381 به چاپ رسید و تاکنون این جزوه 13 بار تجدید چاپ شده است، گفت: برای استفاده سودمندتر از دستور خط فارسی فرهنگستان، مجموعه دیگری که برگرفته از طرح تدوین فرهنگ املایی براساس دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان بود با عنوان «فرهنگ املایی خط فارسی» تدوین شد.

معاون گروه دستور خط فرهنگستان ادامه داد: این فرهنگ نخستین بار در سال 1385 با عنوان «فرهنگ املایی خط فارسی» به چاپ رسید و تاکنون بیش از سه بار تجدید چاپ شده است.

به گفته وی، فرهنگستان تلاش کرده با نگارش دستور خط فارسی و فرهنگ املایی خط فارسی، مشکلات را تا حدی برطرف کند ضمن اینکه باید بررسی شود در شرایط فعلی و با وجود فضای مجازی چگونه می‌توان آموزش و فراگیری زبان را تسهیل کرد.

تعامل فرهنگستان با آموزش و پرورش و مرکز ملی فضای مجازی

زندی مقدم با اشاره بر اقدامات فرهنگستان که افزون بر دستور خط فارسی و فرهنگ املایی خط فارسی اجرایی کردن مصوبات دستور خط اقدامات دیگری را در این زمینه انجام داده است، گفت: که یکی از آنها تعامل با وزارت آموزش و پرورش است چرا که این نهاد مواجهه مستقیم با زبان آموز دارد و بیشتر کتاب‌های تالیفی در آموزش و پرورش را همکاران در فرهنگستان در گروهای دستور و رسم الخط فارسی و واژه گزینی از نظر رعایت واژه‌ها و دستور خط مصوب بررسی کردند و موارد مغایر را به آن وزارت خانه متذکر شدند.

وی تشکیل گروه زبان و رایانه را اقدام دیگر فرهنگستان دانست و بیان کرد: تدوین نرم افزاری برای فرهنگ‌نویسی و تهیه نرم افزاری (برای خطایابی مصوبات فرهنگستان) از جمله کارهای ارزشمند این گروه است.

زندی مقدم با اعلام اینکه فرهنگستان با مرکز ملی فضای مجازی مرتبط است، گفت: قرار است وضعیت کاربر زبان و خط فارسی را در فضای مجازی رصد کند، حقیقت این است که در پیامک‌ها یا پست‌های الکترونیکی همه نمی‌توانند شیوه‌نامه دستور خط را رعایت کنند اما با یک نرم افزار که نگارش ما را به شیوه‌نامه فرهنگستان برمی‌گرداند، خط یک دست خواهد شد.

وی تصریح کرد: ارتباط با مطبوعات و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از دیگر اقدامات فرهنگستان است که برگزاری جایزه فرهنگستان، تشکیل کارگروه برای تشویق درست‌نویسی و رعایت دستور خط در مطبوعات را برعهده دارند، همچنین دفتری به نام دفتر ارتباط با صداوسیما تشکیل داده که اقدامات فرهنگستان را برای گزارش مردم در اختیار رسانه‌ها قرار می‌دهد.

فرهنگستان در مرحله بازنگری دستور خط فارسی

معاون گروه دستور خط فرهنگستان اظهار داشت: فرهنگستان در مرحله بازنگری دستور خط فارسی و افزودن نشان‌های سجاوندی ضروری به این مجموعه است که هماهنگی و تنظیم مراحل تکمیل بازنگری دستور خط فارسی فرهنگستان (مثل تهیه خلاصه ای از پیشنهادات رسیده ) و غیره از جمله کارهای انجام شده در این راستا محسوب می‌شود.

وی با بیان اینکه فرهنگستان طرح بررسی و تدوین سجاوندی، متمم دستور خط فارسی را در دست دارد، ادامه داد: شناخت، گردآوری منابع و استخراج نکات مرتبط با موضوع مرتبط، دسته‌بندی و معرفی انواع مختلف نشانه‌ها در حال حاضر انجام شده است.

زندی مقدم بیان کرد: در جلسه‌های مشورتی بازنگری دستور خط، موضوع توجه به نشانه‌های مورد نیاز اهل علوم محض، همین مسئله خط رسمی فنی به نوعی مطرح شده و درواقع این مسئله از نظر فرهنگستان مغفول نمانده و قرار است به آن پرداخته شود.

وی همچنین شیوه ضبط کلمات خارجی با خط فارسی یا آوانویسی کلمات فارسی به خط خارجی را از دیگر اقداماتی دانست که در در دستور کار فرهنگستان قرار گرفته است.

به گفته زندی مقدم، فرهنگستان چشمانش را بر حقایق علمی نمی‌بندد و به همین دلیل در دو دهه اخیر کوشیده به قصد یک دست کردن خط و پرهیز از تشتت، گام‌هایی بردارد که دستور خط مصوب فرهنگستان، فرهنگ املایی و اهتمام به طراحی نرم افزارهای مناسب از آن جمله است.

برابر فارسی کلمه «اینفوگرافی» مشخص شد

در ادامه، این برنامه رادیویی به گفت وگوی کوتاهی با فرزانه سخایی پژوهشگر گروه تخصصی واژه گزینی علم اطلاعات و دانش‌شناسی (کتابداری و اطلاع رسانی) درباره اینفوگرافی که بسیار در جوامع آموزشی و دانشگاهی استفاده می‌شود، پرداخت.

فرزانه سخایی اظهار داشت: اینفوگرافی به معنی بازنمود نگاشتاری اطلاعات یا داده‌ها یا دانش و هدف از تهیه ان انتقال اطلاعات به صورت روشن و واضح و سریع به پیام گیرنده است مانند نمایش مسیر حرکت مترو یا هرم غذایی که با یک نگاه اطلاعاتی را به مخاطب منتقل می کند.

وی با بیان اینکه برای واژه «اینفوگرافی» به راحتی می‌توان برابر فارسی «اطلاع نگاشت» را به کار برد، ادامه داد: در پی تصویب این برابر فارسی از سوی فرهنگستان، واژه «اطلاع نگار» یعنی کننده این کار، «اطلاع نگاری» یعنی فرآیند انجام ان و «اطلاع نگاشتی» که صورت صفتی ان است را دریافت.

پژوهشگر گروه تخصصی واژه گزینی علم اطلاعات و دانش‌شناسی در پاسخ به این سوال که طی فرآیند اطلاع نگاری متن یا تصویر، کدام غالب است، بیان کرد: در این قسمت بیشتر صورت گرافیگی یا نگاشتی مطرح است چون اطلاعات را به صورت گرافیکی نمایش می‌دهیم و ممکن است برای روشن شدن مطلب مواردی را هم به صورت متن داشته باشیم.