به گزارش رویداد فرهنگی، یکی از برنامه‌های شیرازه از بی‌بی‌سی به بررسی پاسخ به این سوال که «آیا می‌توان در مکالمات روزانه از هیچ کلمه خارجی منجمله عربی استفاده نکرد؟ » اختصاص داشت. 

در این برنامه از حسین سامعی، زبان‌شناس خواسته شد تا این جمله را فارسی کند «سلام علیک آقای سامعی»

سامعی در پاسخ گفت: درود بر شما، خواجه (چون آقا ترکی مغولی است. خواجه عربی نیست، برخی معتقداند که ریشه خواجه از کلمه خدا و خداوند می‌آید و برخی برای خواجه ریشه ترکی قائل اند.) در اینجا این سوال مطرح می‌شود که آیا می‌خواهید اسم بنده را هم تغییر دهید و برایش معادل فارسی بگذارید؟ که جمله در آن صورت به این شکل بیان خواهد شد: درود بر شما خواجه شنوده.

به تلاش برای اینکه تمام حرف‌های خود را با زبان فارسی اصیل بیان کنیم، سره‌گرایی می‌گویند؛ که داریوش آشوری درباره آن گفت: سره‌گرایی به معنای زبان نابی که در آن هیچ عنصر بیگانه‌ای وجود نداشته باشد، بی‌معنا است. چنین چیزی وجود ندارد مگر در قبیله‌های اعماق آمازون که با زبان ساده با کلمات محدود صحبت می‌کنند و اثری از زبان‌های دیگر در آنها راه نیافته است.

او افزود: سفر، تجارت، جنگ و ... باعث راهیابی کلمات از زبانی به زبان دیگر می‌شود. فارسی که سهل است برای انگلیسی، فرانسوی و عربی هم این اتفاق رخ داده است. زبان‌شناسان معتقدند وام‌گیری واژگان از زبان دیگر، باعث غنای زبان می‌شود.

سامعی درباره ورود واژه‌ای مانند «موو move» به مکالمات گفت: وقتی موو کردن وارد فارسی می‌شود برای عده‌ای قابل فهم است ولی برای تعداد بیشتری از مردم قابل فهم نیست، زمان می‌برد که مووکردن تبدیل به واژه فارسی شود. جهان زبانی شما یک جهان شبکه‌ای است که برای مثال نقل مکان در آن می‌تواند شما را به معانی و کاربردهای کلمات نقل و مکان منتقل کند ولی موو همان موو است، چیزی فراتر نمی‌رود.

سه دوره فرهنگ‌ستان زبان و ادب فارسی در ایران

فرهنگ‌ستان زبان و ادب فارسی در ایران سه دوره داشته است. دوره نخست همزمان با  دوره پادشاهی رضاشاه است ؛ سامعی گفت بسیاری از واژگانی که ما امروز بکار می‌بریم ساخته آن فرهنگستان است مانند دادگستری، شهرداری، شهربانی، گلبرگ، کاس برگ و ...  همه این کلمات زمانی که ساخته شدند اسباب خنده و مضحکه بسیاری بود، معروف‌ترین آنان صادق هدایت بود که آنها را ریشخند می‌کرد.

فرهنگستان دوم در دوره محمدرضا شاه پهلوی اصرار بیشتری بر سره‌گرایی فارسی داشت. فرهنگستان دوم تلاش بیشتری کرد که به ریشه‌های زبان فارسی دسترسی پیدا کند. کلمه رایانه که این روزها بر سر زبان‌ها است از محصولات فرهنگستان دوم است.

فرهنگستان سوم در دوران بعد از انقلاب به وجود آمد که واژه‌سازی را گسترده‌تر پی می‌گیرد و بسیاری از ساخته‌هایشان به زبان امروزی ما راه یافته است مانند پیامک، رزمایش و یارانه.

حسین سامعی، که عضو پیشین شورای واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم بوده است درباره شوخی‌هایی که با فرهنگستان می‌شد و می‌شود، گفت: امر اجتماعی بدون انتقاد، بدون بررسی و بدون اظهار نظر پیش نمی‌رود. شوخی کردن یکی از اشکال بررسی و انتقاد است. اگر کسی به امری انتقاد می‌کند به این معنی نیست که نظرش درست است، منتقد نظر خود را بیان می‌کند و ممکن است این نقد روی کار فرد تاثیر بگذارد یا نه.