به گزارش رویداد فرهنگی، در این مراسم برخی از اعضای هیأت داوران درباره رابطه خود با ابوالحسن نجفی و تاثیر کتاب‌های او بر حوزه ترجمه سخن گفتند.

علی‌اصغر محمدخانی با اشاره به زندگی و آثار  نجفی و تحولی که در وزن شعر فارسی به وجود آورده است، سخنان خود را آغاز کرد.

محمدخانی با اشاره به کتاب «غلط ننویسیم» نجفی که امروز به صورت یک کتاب مرجع برای نویسندگان تبدیل شده است، گفت: در بحث درباره وزن شعر فارسی، آثار نجفی یگانه است. در چهار دهه اخیر وقتی به آثار ترجمه شده توجه می‌کنیم، نمی‌توانیم نقش نجفی را نادیده بگیریم. باید بگویم، او تنها یک ادیب نبود بلکه از او ادب نفس هم آموختم.

او درباره چگونگی شکل‌گیری ایده جایزه ابوالحسن نجفی توضیح داد: سال گذشته که نجفی از میان ما رفت، فکر کردم که چگونه می‌توان یاد و خاطر او را زنده نگه داشت، چنین شد که ایده جایزه در حوزه ادبیات داستانی مطرح شد تا هر ساله از مترجمان برتر تقدیر و یاد نجفی زنده نگه داشته شود.

محمد خانی با بیان فقدان بررسی آسیب‌شناسی در حوزه ترجمه، با اشاره به اهمیت آثار ترجمه شده در صنعت نشر و مطالعه کشور، بیان کرد: در این سال‌ها ترجمه از روی آثار دیگر مترجمان باب شده است به صورتی که مترجم، با استفاده از کتاب چاپ شده ترجمه‌ای را با نام خود ارائه می‌دهد. شاید این جایزه تجلیِ کمکی به بررسی آثار رسیده در حوزه ترجمه باشد.

ترجمه کاری خلاق است

ضیاء موحد، شاعر و استاد فلسفه با اشاره به اینکه در زمینه ترجمه کارهای معدودی انجام داده که نجفی استاد راهنمای آن آثار بوده است، سخنان خود را آغاز کرد.

او با طرح این سوال که آیا تحقیق نظری درخصوص ترجمه وجود دارد؟ اظهار داشت: نجفی جمله‌ای داشت و همواره می‌گفت، ترجمه کاری است که با مهارت و تمرین بدست می‌آید. با بررسی آثار مترجمان به درستیِ این موضوع پی می‌بریم.

موحد در ادامه سخنان خود به جمله «ترجمه کاری خلاق است» نجفی رجوع کرد و گفت: اینطور نیست که مترجم کار خود را به صورت مکانیکی انجام دهد. ترجمه قرآن همواره به صورت تحت اللفظی صورت می‌گیرد، این روش از ترجمه به دیگر آثار نیز تسری پیدا کرد؛ در صورتی که اگر آن نوع از ترجمه درست بود، این تعداد از ترجمه قرآن را نداشتیم.

«اگر خواستید جمله‌ای را ترجمه کنید، ببینید اگر نویسنده فارسی زبان بود، آن جمله را چگونه می‌نوشت» موحد با اشاره به این جمله نجفی گفت: به نظر من این کار غیرممکن است چون نمی‌توان مانند فکر نویسنده اندیشید تا مانند او ترجمه کرد. من چگونه می‌توانم خود را در مقام شکسپیر قرار دهم و متن را ترجمه کنم؟

معاصر کردن در ترجمه یکی از حصوصیت‌های کار نجفی بود

حسین معصومی‌همدانی درباره خصوصیت کار نجفی یعنی «بحث معاصر کردن ترجمه» که مختص یک نسل از مترجمان است، صحبت کرد.

او با بیان اینکه معمولا در تاریخ ترجمه مشاهده شده آثاری که مدت زمان طولانی از عمر آنها گذشته است، ترجمه می‌شود، گفت: این آثار فقط به علت آنکه کلاسیک هستند، ترجمه نمی‌شوند، بلکه در واقع بیشتر فضای کلی و توقع کلی از ادبیات موجب می‌شود که به برخی از آثار بیشتر توجه شود.

این در حالی است که به گفته معصومی در ایران در دهه 30، روند ترجمه به سمت آثار روز متمایل شد. او توضیح داد: این سبک ترجمه خطراتی دارد. اثری ممکن است به یکی از مسائل روز اشاره داشته باشد و به یک خواست اجتماعی پاسخ دهد، در حالی که بعد از گذشت زمانی در جامعه فراموش شود؛ برخی از آثاری که نجفی ترجمه کرد از این نوع‌اند.

وی افزود: هرچه در تاریخ ادبیات پیش می‌آییم، آثار  همزمان با نوشته شدن یا کمی بعد از انتشار آن ترجمه شده‌اند. این آثار وقتی در زبان اصلی چاپ شدند، تاثیری با کیفیت مجهول داشتند. ترجمه آثار معاصر تکنیک‌های جدیدتری داشت که برای نجفی چالش‌برانگیز بود.

معصومی با بیان اینکه کارهای نجفی ممکن است برای خواننده پارسی زبان به اندازه خانواده تیبو مهم نباشد، اظهار داشت:  ولی این آثار برای اهل قلم خیلی مفید بود، چون حاوی موضوع‌هایی بود که اهل قلم می‌توانستند از آن استفاده کنند. حضور و راهنمایی نجفی موجب هدایت و راهنمایی مترجمان ایران شد.

او با اشاره به  آثاری چون «بچه‌های کوچک این قرن»، «گوشه نشینان آلتونا»، «شنبه و یکشنبه در کنار دریا» درباره نجفی گفت: با ترجمه آثار تازه انتشار یافته خود را درگیر چالشی جدید می‌کرد اما امروز ترجمه آثار جدید به حدی شدت گرفته که دیگر از ترجمه آثار کلاسیک غافل شده‌ایم به طوری که امروز بسیاری خواندن آثار بالزاک را عقب‌ماندگی می‌دانند.

نجفی شیفته داستان بود

مژده دقیقی با اشاره به بیوگرافی و آثار نجفی سخنان خود را آغاز کرد.

او گفت: نجفی شیفته داستان بود و سلیقه بی‌نظیری در انتخاب و ترجمه داستان و رمان داشت. خود گفت که همین علاقه به داستان، انگیزه او برای یادگیری زبان خارجی و روی آوردن به ترجمه بود.

دقیقی درباره کتاب‌های نجفی و تعداد آنها بیان کرد: تعداد کتاب‌هایی که نجفی تا به امروز ترجمه کرده است، با توجه به بیش از 50 سال فعالیت حرفه‌ای او زیاد نیست. تا کنون 16 کتاب با ترجمه او منتشر شده است و سه کتاب را نیز به طور مشترک با همکاری رضا سیدحسینی، مصطفی رحیمی و احمد میرعلایی ترجمه کرده است؛ به اضافه انبوهی مقاله و داستان کوتاه و شعر و مقاله دانشنامه‌ای.

این عضو هیئت داوری درباره چگونگی اجرای نخستین دوره جایزه ابوالحسن نجفی اعلام کرد: جایزه ترجمه ابوالحسن نجفی زمستان گذشته، پس از درگذشت او با هدف جلب توجه مخاطبان به صداهای تاره در عرصه ترجمه ادبی و معرفی ترجمه ارزشمند در حوزه داستان و رمان شکل گرفت. پس از چند نوبت فراخوان و پیگیری از ناشران 80 اثر ترجمه‌ای منتشر شده در سال 1394 در حوزه داستان کوتاه و رمان از زبان انگلیسی، فرانسه، آلمانی، روسی، اسپانیایی و ترکی به دبیر خانه جایزه رسید.

دقیقی افزود: به تصمیم هیئات داروان قرار بر این شد که ترجمه‌هایی که از زبان واسط انجام شده‌اند، از داوری کنار گذاشته شوند و بقیه آثار برای بررسی کیفیت ترجمه و تطبیق با متن اصلی در اختیار اعضا هیئت داوران قرار گرفت. هیئات داروارن در نهایت چهار رمان و یک مجموعه داستان را شایسته راه یافتن به به مرحله نهایی و داوری تشخیص داد.

آثار تورگنیف در سایه تولستوی و داستایفسکی قرار گرفت

زهرا محمدی که آثار ترجمه شده به زبان روسی را با زبان اصلی آن تطبیق می‌دهد، با اشاره به آثار تورگنیف، که به گفته او در سایه آثار داستایفسکی و تولستوی قرار گرفته‌اند، سخنان خود را آغاز کرد.

به گفته این ادیب، تورگنیف از نویسندگانی است که نقش برجسته‌ای در ادبیات جهان داشته است. او بیان کرد: آثار تورگنیف به صورتی است که خلاف داستایفسکی و تولستوی، با یک چرخش در دست یا حرکت در چشم فرد، حس او را منتقل می‌کند.

او با انتقاد از مترجمان امروزی که زبان فارسی را به خوبی نمی‌شناسند و اقدام به ترجمه اثر از زبانی دیگر می‌کنند در صورتی  که از آن زبان هم شناخت مناسبی ندارند، گفت: در این شرایط نجفی در عین وفاداری به اثر، نکات ویژه‌ای در کتاب خلق می‌کرد، برای مثال برای نشان دادن لهجه اوکراینی، «ع» را به «ه» تبدیل کرده بود.

به گفته محمدی تا به امروز در ترجمه جریان‌سازی صورت نگرفته است و دیگر مترجمان نتوانستند به صورتی فعایت کنند که ادامه دهنده سبک نجفی باشد.

منتخب نخستین دوره جایزه نجفی

هیأت داوران جایزه عبدالحسن نجفی، ضیاء موحد، حسین معصومی‌همدانی، عبدالله کوثری، مهستی بحرینی، مژده دقیقی و محمود حسینی‌زاد، از میان پنج اثر راه یافته به مرحله نهایی، شامل «گاردن پارتی» نوشته‌ کاترین منسفیلد با ترجمه‌ نرگس انتخابی از نشر ماهی، «کپسول زمان» نوشته‌ پل استر با ترجمه‌ خجسته کیهان از انتشارات افق، «آشیانه‌ اشراف»، نوشته‌ ایوان تورگنیف با ترجمه‌ آبتین گلکار از نشر ماهی، «در راه» نوشته‌ جک کرواک با ترجمه‌ احسان نوروزی از نشر چشمه و «آنچه با خود حمل می‌کردند» نوشته‌ تیم اوبراین با ترجمه‌ علی معصومی از انتشارات ققنوس، ترجمه آبتین گلکار بر کتاب «آشیانه اشراف» نوشته‌ ایوان تورگنیف را به عنوان اثر برگزیده اولین دوره جایزه استاد ابوالحسن نجفی معرفی کردند.

آبتین گلکار خود سال‌ها ویراستار بود به همین دلیل سخنان خود را بر پایه این گذاشت و گفت: فقط وقتی مشکلی در روند نوشتن کتاب به وجود می‌آید، افراد به ویراستار رجوع می‌کنند.

او در ادامه سخنان خود پیشنهادی برای توجه بیشتر به ویراستارها ارائه داد و گفت: اگر امکانش وجود داشته باشد، جایزه‌ای برای بهترین ویراستار در نظر گرفته شود. البته کار ارزیابی آثار ویراستاری شده سخت‌‎تر از ترجمه خواهد بود چون نمی‌توان نسخه ویرایش شده را از ناشر گرفت.

حامیان مادی و معنوی این جایزه بهمن فرمان‌آرا، امید طیب‌زاده، حسین کریم و خانواده نجفی بودند.