هیچ مفهومی در مجموعه آثار امین‌پور بهتر از رنج گویا نیست تمام اشعار به وجهی از وجوه، رنج‌های او را بیان می‌کنند، ما در کلیات آثار او رنج‌نامه می‌بینیم.
به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، نشست ویژه شهرکتاب در دهمین سالگر درگذشت قیصر امین‌پور به نقد و بررسی کتاب «این ترانه بوی نان نمی‌دهد» اختصاص داشت. این نشست هفتم آبان‌ماه در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.
مهدی فیروزیان، نویسنده کتاب «این ترانه بوی نان نمی‌دهد» سخنران نخست این مراسم بود، او درباره امین‌پور گفت: او همواره آرمان‌های معنوی و انسانی خود را دنبال می‌کرد و عشق به زیبایی بزرگترین ویژگی اوست قیصر همچون شعرش پاک زیست. بزرگترین شعر او زندگی اوست. گزیده گویی را در کارنامه هشت ساله او در ترانه‌سرایی هم می‌بینیم که اثرگذاری بسیار داشت به صورتی که در نخستین گام خود در ترانه‌سرایی، آلبوم نیلوفرانه را سرود که با استقبال روبه رو شد و با فروش هفت میلیون نسخه به پرمخاطب‌ترین مجموعه موسیقایی پس از انقلاب تبدیل شد.
وی درخصوص انگیزه اش از نوشتن این کتاب توضیح داد: انگیزه ام از نگارش این کتاب پاسخ به پرسش خودم بود که راز دل‌نشینی این سخنان ساده‌نما و دلربا چیست. اعتراف می‌کنم با آنکه ترانه‌های قیصر از همان اول برای من والا بودند در جریان این پژوهش به مرزها و رمزهای تازه‌ای از هنر ترانه‌سرایی رسیدم که مایه شگفتی من می‌شد زیرا می‌دیدم سخنانی چنین ساده، روان و روشن، در خوانش‌های چندباره ساحت معنایی و آوایی چندگانه پیچیده‌ای را به نمایش می‌گذارند. که در نگاه نخست به هیچ روی برجسته نمی‌ماندند.
فیروزیان با بیان اینکه در برابر گروهی که اندیشه ژرف یا باور ویژه را در سخن خود باز نمی‌تابانند، سخنوری توانا چون قیصر امین‌پور ترانه‌سرای اندیشه‌گرا شمرده می‌شود، گفت: اگر بخواهم ویژگی‌های سطحی قیصر امین‌پور را در سه شاخه فکری، زبانی و ادبی فهرست‌وار یاد کنم، او از دید اندیشه از آبشخورهای معنوی، دینی و میراث ادبیات عرفانی سیراب شده است از مضمون‌های کلیشه‌ای عاشقانه بیزاری میکند و عشقی را جویا است که برای آدمی آزادی، شادی و رهایی را به ارمغان می‌آورد.
او افزود: از دید زبانی، پاکیزگی و آراستگی از لغزش‌های دستوری و ساختن جمله‌های دستورمند ضمن بهره‌گیری از ساختار گوناگون برجسته‌ترین ویژگی ترانه‌های قیصر است که او را از دیگر سرایندگان ترانه در جایگاه برتری نشانده است. قیصر زبانی زیبا دارد که با رنگ ادبی دارای شگرفی است اما هرگز کهنه و پوسیده نیست.
نیلوفرانه برای پیشرفت قیصر بسیار موثر بود
مهدی ستایشگر، موسیقی‌شناس با بیان این نکته که درباره قیصر امین پور این شاعر توانا و انسان چندوجهی تا کنون مطالب بسیاری گفته شده است و من درباره کتاب نکته‌هایی دارم که می‌گویم، اظهار داشت: این کتاب کاری استثنایی است چون شخص کاربلد آن را نوشته است. این کتاب همان چیزی است که باید باشد چون در نوشتن آن کنار تخصص، عشق و علاقه هم وجود داشته است. این کتاب ما را با انواع و اقسام ریزه کاری‌های شعر و موسیقی آشنا میکند. نام کتاب خوب انتخاب شده است. عنوان کتاب «این ترانه بوی نان نمی‌دهد» کلامی زیبا و پخته است و بوی حرف دیگران را نمی‌دهد.
وی افزود: کسانی که یک اثرشان در جامعه برجسته شود، دیگر آثار مکمل آن اثر خواهندبود و نیلوفرانه برای پیشرفت قیصر بسیار موثر بود. گوشه‌های هنری در کتاب است و به همه زوایای کار در این کتاب رسیدگی شده است. این اثر علاوه بر اینکه زمانه قیصر را برای ما معرفی میکند، از ریزه‌کاری های زمانه قیصر را برای ما بیان میکند، به سبک شناسی تاریخ ادبیات در محدوده خود نیز پرداخته است یعنی تاریخ ترانه سراها است.
این کتاب یادآور آثار قرن 19 اروپاست
مصطفی ملکیان، اندیشمند، نویسنده و مترجم سخنان خود را با بیان اینکه هیچ چیز مهمی نخواهم گفت فقط گفتن را بهانه ای کردم تا از دوست گرانقدر خود یادی کنم، آغاز کرد و گفت: کتابی که مهدی فیروزیان نوشته اند با عنوان اصلی «این ترانه بوی نان نمی‌دهد» و عنوان فرعی سبک‌شناسی قیصر امین‌پور، اگرچه در عنوان فرعی سبک‌شناسی ترانه‌های قیصر امین‌پور است، و نه اشعار او، اما درعین حال کتابی است به لحاظ شمول موضوعی خیلی وسیع‌تر از ترانه‌های قیصر امین‌پور را در بر می‌گرد. این کتاب برای افردی که نه فقط از جنبه ترانه‌سرایی به او نگاه می‌کنند بلکه از تمام جنبه‌ها دیگر هم علاقه‌مند اند که درباره امین‌پور بیشتر بدانند سودمند است.
وی با اشاره به اینکه درباره هیچ یک از شاعران معاصر و کلاسیک، ندیدم کسی کتابی با این دقت با این انصاف، ژرف‌نگری و از همه اینها مهم‌تر با این دید ریاضی‌وار نوشته باشد، بیان کرد: وقتی کتاب فیروزیان را مطالعه می‌کنید، کتابی در علوم دقیقه و ریاضیات، فیزیک مطالعه می‌کنید. از خواندن این کتاب لذتی عایدم شد، چراکه که در نسل جوان کاری به دستم رسید که یادآور کارهای قرن نوزدهم اروپاست. آثاری که در اروپا و آمریکای شمالی کمتر نظیر پیدا میکند.
ملکیان با تمرکز بر بخش اندیشگی کتاب اظهار داشت: چیزی که دراینجا تحت عنوان «رنج‌های قیصر جوان در قصر تنهایی‌اش » می‌گویم، یکی از مسائل مهم در فلسفه و روان‌شناسی این مساله است که اگر بخواهم شما را بشناسم باید به کدام بخش از وجود شما مراجعه کنم. اگر بنابراین باشد که کسی را یا حتی خود را بشناسم باید به سمت چه بخشی از شناخت شخصیت و منش روم. البته به این سوال جواب واحدی داده نشده است من براساس یکی از جواب‌ها می‌گویم برای شناخت یک فرد لازم است احساسات و عواطف او را شناخت چون هسته اصلی شخصیت افراد است. در میان احساسات و عواطف 12 حس نقش اساسی دارد: بیم و امید؛ خشم و خشنودی؛ رنج و لذت؛ اندوه و شادی؛ شرم و پشیمانی؛ عشق و نفرت. این 12 حس از بیش از 70 حس دیگر اهمیت بالاتری دارد.
وی قیصر امین‌پور را شاعر رنج خواند و گفت: در عین اینکه شعر دینی و مذهبی، انقلابی، جنگی، سیاسی و عشق سروده در این رده شاعران نیست. هیچ مفهومی در مجموعه آثار امین‌پور بهتر از رنج گویا نیست؛ تمام اشعار به وجهی از وجوه رنج‌های او را بیان می‌کنند، ما در کلیات آثار او رنج‌نامه می‌بینیم.
قیصر تصادفا وارد موضوع ترانه شد
عبدالجبار کاکایی، نویسنده و زبان‌شناس آخرین سخنران این نشست بود. او گفت: شروع شاعری امین‌پور بادوبیتی و رباعی بود. به نظر من رباعی و دوبیتی قالبی است که بهترین تمرین و ریاضت برای شناختن ارزش کلمات در کوتاه‌ترین حد ممکن است چون در دو بیت این شعر تمام شود. یکی دیگر از نکاتی که سبب شد امین‌پور زبانی اینچنین پیدا کند زمان انقلاب، جنگ و لزوم صحبت مستقیم با مردم و ادای دین با جامعه ادبی تخریب شده بود که باعث شده بود شاعر به زبان ساده و روان صحبت کند.
وی افزود: قیصر تصادفا وارد موضوع ترانه شد، او بسیار در انتشار آثارش سختگیر بود. یکی از دلایلش رویکرد انکار از سوی محافل روشنفکری بود که به دلیل هم سونبودن محفل‌های روشنفکری با یکدیگر ایجاد می‌شد. گفتمان روشنفکری سعی در انکار شاعران ترانه‌سرا داشتند.
