بالاترین میزان فراوانی از میان گروه‌های سنی مخاطب در آثار مورد بررسی گروه ادبیات نمایشی شورای کتاب کودک به گروه سنی نوجوانان تعلق گرفت.
به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، گروه بررسی ادبیات نمایشی شورای کتاب کودک نتایج بررسی آثار منتشر شده در حوزه کودکان و نوجوانان را سه‌شنبه سیزدهم شهریورماه در کتابخانه تحقیقاتی این شورا ارائه کرد.
در ابتدای برنامه رضا عبدالعلی‌‌زاده هماهنگ کننده گروه ادبیات نمایشی یکی از نمایشنامه‌های کوتاه داود کیانیان را خواند و سپس هما جدی‌کار بیان کرد: گروه بررسی ادبیات نمایشی کودک و نوجوان ششمین سال فعالیت خود را از مهر 95 تا تیرماه 96 ادامه داد و در این دوره من و عاطفه حسنی، فائزه فیض، زهرا خسروی، شهناز جمشیدی، رضا عبدالعلی‌زاد به همکاری پرداختیم.
وی با اشاره به 14 جلسه حضوری و تعداد زیادی جلسات تلگرامی برای بررسی آثار گروه ادامه داد: گروه بررسی طی سال‌های گذشته از روش‌های کمی و توصیفی و کیفی استفاده کرده است.
جدی‌کار گزارش گروه را در دو محور داده‌های توصیفی درباره کتاب‌های بررسی شده دانست و گفت: هفت کتاب و 45 نمایشنامه داشتیم که بعضی از این کتاب‌ها براساس روند نمایشنامه‌نویسی ادبیات کودک و نوجوان به صورت کلاسیک نبوده است.
بعضی از نمایشنامه‌های دوره‌های گذشته حالت تخریب کننده داشتند
رضا عبدالعلی‌‌زاده اظهار داشت: «جعبه خیال» کار فریده شیرژیان، «سفر به شهر اعداد» کار محمد قاسمی، دوجلد «40 نمایشنامه برای کودکان و نوجوانان» کار داود کیانیان، «ماهمان جمع پراکنده‌ایم» کار فریده شیرژیان، «زنگ اول تاریخ» کار فریده شیرژیان، «آرش و کوهستان» کار ناصربخت از جمله نمایشنامه‌های مورد بررسی گروه بوده است.
وی ادامه داد: سوال نخست ما این بود که قابلیت و جذابیت داستان برای تبدیل شدن آن به نمایشنامه چقدر است، اگر قصه‌ای این جذابیت لازم را داشته باشد از همان ابتدا مخاطب را درگیر خود می‌کند. بعضی از قصه‌ها در عین جذابیت اما نمی‌توانند نمایشی باشند.
وی وجود کنش لازم در نمایشنامه و ارتباط اثر به طور مستقیم با مخاطب‌شناسی را از دیگر سوالات برای ارزیابی آثار دانست و تصریح کرد: بعضی از نمایشنامه‌های در دوره‌های گذشته حالت تخریب کننده داشتند به همین دلیل آثار از حیث مناسب بودن با گروه سنی تعریفی هم مورد بررسی قرار می‌گیرند.
استفاده خالقان نمایشنامه‌های تالیفی از 4 فن نویسندگی
عبدالعلی‌‌زاده عنوان کرد: از 45 اثر مورد بررسی؛ سه اثر در جایگاه سه ستاره، پنج اثر در جایگاه دو ستاره و 24 اثر در جایگاه یک ستاره و 13 اثر در قسمت بی‌ستاره قرار گرفتند. خارج از بررسی مجموعه گروه به تک تک نمایشنامه‌ها جایگاهی اختصاص داده شد و به مجموعه آثار کیانیان جلد اول شامل 15 اثر سه ستاره و به جلد دوم، دو ستاره دادیم.
به گفته وی، تعیین ستاره برای کتاب، آنها را به چالش کشیده است چرا که آنها تا پیش از این به دلیل بی‌تجربگی به جای کتاب‌ها برای نمایشنامه‌ها جایگاه ستاره‌ای تعیین می‌کردند.
وی بیان کرد: بالاترین میزان فراوانی از میان گروه‌های سنی مخاطب به گروه سنی نوجوانان تعلق دارد و خوشبختانه اکثر نمایشنامه‌های امسال برای آنها بود. 10 اثر از این 45 نمایشنامه (در 7جلد کتاب) تالیفی بود و خالقان نمایشنامه از چهار فن نویسندگی آفرینش مستقیم، بازنویسی ساده، بازنویسی خلاق و بازآفرینی استفاده کردند.
به گفته وی، از میان مجموعه 40 نمایشنامه کیانیان 23 اثر آفرینش مستقیم و 17 اثر بازنویسی ساده و خلاق ، یک اثر از پنج اثر تولید شده در کانون بازآفرینی و مابقی آفرینش مستقیم بوده است.
جنگ و آسیب وارد به کودکان یکی از مسائل قابل توجه در نمایشنامه‌های کیانیان است
فائزه فیض در ادامه درباره مجموعه نمایش‌های داود کیانیان عنوان کرد: ایشان سال 93 به طور شخصی 40 نمایشنامه خود از سال 1349 تا 1389 را چاپ کردند؛ جای تاسف دارد که هیچ نشری برای ایشان با سابقه‌ای طولانی در این زمینه کاری نکرده و خود در چاپ خصوصی این کار را انجام داده است.
وی با بیان اینکه کتاب در سال 1395 به دست شورا رسید ادامه داد: درون‌مایه اکثر کارهای کیانیان شدیدا در راستای فضایی است که در آن قرار دارند و درواقع طول زمان را در سوژه‌های منتخب ایشان کاملا می‌توانیم ببینیم. از نظر ساختار با دو نوع نمایشنامه روبه‌رو هستیم که شامل نمایشنامه‌هایی نزدیک به بازی‌های نمایشی و بیشتر مناسب اجراهای دانش‌آموزی و نمایشنامه‌هایی با ساختار دراماتیک برای اجرای صحنه هستند.
فیض اظهار داشت: البته برخی از نمایشنامه‌ها هیچکدام از ساختارهای فوق‌الذکر را نداشته است و متاسفانه از هیچ قالب خاصی پیروی نمی‌کرد. کیانیان در اکثر نمایشنامه‌های خود از بازنویسی متون استفاده می‌کنند که در یکسری موارد مثل «خروسک پریشان» موفق هستند.
وی جنگ و آسیب وارد به کودکان را یکی از مسائل قابل توجه در نمایشنامه‌های کیانیان دانست و گفت: نمایشنامه‌های «خروسک پریشان» و «کودک غریب» به گونه‌ای به تماشاگر یا همان کودکان ما یاد می‌دهد که به جای همدلی کلامی، کودکان جنگ‌زده به همدلی عملی احتیاج دارند هرچند که ممکن است بخشی از این موضوع به افراد بزرگتر مربوط می‌شود.
وی ادامه داد: کیانیان اشراف خوبی در استفاده از اشعار فولکوریک و بازی‌های محلی دارد و در اکثر نمایشنامه‌ها از این امر بهره گرفته است. متاسفانه در تعدادی از نمایشنامه‌ها این موضوع فقط در حد یک شیء تزیینی قرار داده شده که روشی پیشبرنده در درام و چندان کاربردی نیست.
بهره‌گیری از شیوه مشارکت‌جویی معلمان از دانشآموزانشان
زهرا خسروی درباره کارهای فریده شیرژیان اظهار داشت: شیرژیان تئاتر را نه به یک موضوع و عنصر تزیینی در مدارس بلکه به یک عنصر ضروری برای آموزش تبدیل می‌کند و از دو شیوه تئاتر در خدمت آموزش و درام در خدمت آموزش استفاده می‌کند به این معنی که در شیوه درام در خدمت آموزش از عناصر تئاتری برای آموزش مفاهیم درسی دانش‌آموزان بهره می‌گیرد مثل کتاب «جعبه خیال».
وی با بیان اینکه شیرژیان از شیوه مشارکت‌جویی معلمان از دانشآموزانشان استفاده می‌کند، توضیح دانشموادامه داد: کودکان مفاهیم موجود در کتاب‌های درسی‌شان را اجرا می‌کنند و در واقع این کار دانش‌آموزان را از انفعال خارج می‌کند.
خسروی گفت: از دهه 70 چنین تئاتری شکل گرفته و تئاتر به عنوان یکی از عناصرجدایی‌ناپذیر آموزش‌وپرورش درآمده است و شیرژیان هم از آن شیوه با تغییر مهمی برای نمایشنامه‌های خود استفاده می‌کند.
امسال کتاب‌های نمایشنامه تصویر داخلی نداشتند
در ادامه این برنامه جمشیدی درباره تصویر کتاب‌های این دوره بیان کرد: امسال کتاب‌های نمایشنامه تصویر داخلی نداشتند ولی برخی تصاویر روی جلد به گونه‌ای درون‌مایه کتاب را مطرح می‌کنند، کتاب «جعبه خیال» به نوعی انتزاعی توانسته بخشی از موضوع درون کتاب را بیاورد که ممکن است برای مخاطب این خیلی قابل درک نباشد.
وی ادامه داد: سال‌های گذشته که برای گروه‌های سنی پایین‌تر کتاب داشتیم تصاویر موجود در کتاب‌ها گاهی اوقات کمک زیادی می‌کرد که کودکان برای فضاسازی یا کاراکترسازی در تبدیل آن به نمایشنامه بهره گیرند.
نگاشت اکثر نمایشنامه‌ها براساس بازی‌های نمایشی و تئاتر خلاق و کاربردی
رضا عبدالعلی‌‌زاده درپایان گفت: بخش قابل توجهی از نمایشنامه‌های امسال براساس بازی‌های نمایشی و تئاتر خلاق و کاربردی نگاشته شدند که به نوعی شاهد حضور فعال مخاطب به عنوان یک عنصر کنشگر در خلق موقعیت نمایشی است. خوشبختانه گرایش به واقع‌نمایی افراطی در برابر فانتزی و تخیلی که معمولا در سال‌های قبل شاهد آن بودیم کمتر به چشم می‌آید و شاهد مضامین فانتزی و ایده‌های خلاقانه بیشتری در این مجموعه آثار هستیم که البته متاسفانه به دلیل ضعف ساختاری تمام و کمال به ظهور نمی‌رسد.
وی ادامه داد: با آنکه نمایشنامه‌نویسان با ضرورت آشنایی کودکان و نوجوانان با تاریخ ادبیات و اسطوره‌های ایرانی آشنا هستد و بسیارمی‌کوشند که مضمون‌های نمایشنامه خود را با این عناصر پیوند دهند یا حتی از اشعار فولکوریک در نمایشنامه‌های خود استفاده کنند اما متاسفانه بیشتر این عناصر شکل کاربردی در ایجاد ساختار دراماتیک اثر نداشته و گاه شکل تزیینی پیدا می‌کند.
عاطفه حسنی بیان کرد: در راستای برگزاری کارگاه‌های آموزشی امسال در کارگاه آموزشی ساخت عروسک‌های کاغذی، پارچه‌ای و پاپت توسط هما جدی‌کار به نفع شورای کتاب و همچنین بنا به درخواست کارگاه آموزشی شورا یک کارگاه سه ساعته برای آشنایی با ادبیات نمایشی توسط رضا عبدالعلی‌زاد برگزار شده است.
