گروه دانش اجتماعی و زندگینامه شورای کتاب کودک، کتاب «آنتوان و شازده کوچولو» را به عنوان تنها کتاب با موضوع زندگینامه در جایگاه پیشنهاد شایان تقدیر قرار داد.
به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، گروه زندگینامه شورای کتاب کودک نتایج بررسی آثار منتشر شده برای کودکان و نوجوان را سه‌شنبه هفتم شهریورماه در سالن تحقیقاتی این شورا ارائه کرد.
آهو قلندریان در این برنامه بیان کرد: امروزه زندگینامه درقالب پردازش زندگی یک شخصیت یکی از مهمترین و پرکاربردترین حوزه‌های تاریخ است؛ روایت نقاط عطف حیات یک شخصیت با رویکردی غیرجانبدارانه توام با حساسیت و پرداخت هنرمندانه می‌تواند فرصتی برای آشنایی همه جانبه با زندگی را برای مخاطب فراهم کند.
وی ادامه داد: شخصیت‌های بسیاری در طول تاریخ هستند که آشنایی با آثار و اندیشه‌ها آنها توانسته ما را در حل بسیاری از مسائل دشوار زندگی یاری کند اما به راستی زندگینامه قرار است که به کدامیک از پرسش‌ها و نیازهای مخاطب پاسخ دهد. گروه دانش اجتماعی و زندگینامه شورا در پاسخ به سوال فوق هرسال با جدیت به بررسی آثار تولید شده در یکی از مهمترین حوزه‌های ادبیات کودک و نوجوان می‌پردازد.
28 عنوان زندگینامه بررسی شد
قلندریان اظهار داشت: در سال شورایی 96-95 در گروه ما 28 عنوان زندگینامه بررسی شد که 11 عنوان ترجمه و 17 عنوان تالیفی بود از این میان 20 عنوان را در قالب مجموعه و هشت عنوان به صورت غیرمجموعه‌ای به دست گروه رسید که با درنظر گرفتن معیارهای زندگینامه از مجموعه این آثار درنهایت 18 اثر توانست به فهرست شورا جایگاه سه و چهار ستاره راه پیدا کند.
وی بیان کرد: صرف نظر از جایگاهی که کتاب‌ها پیدا کردند، 12 اثر از کتاب‌های بنفشه واحد کودک و نوجوان نشر قدیانی، هشت اثراز نشر مهرآموز و سه اثر از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به دست ما رسید؛ زندگینامه‌های مورد بررسی مربوط به هنرمندان، شخصیت‌های علمی، مذهبی و تاریخی بود.
وی گفت: در سال 95 کتاب «بهاءالدین محلاتی»، یک جلد از مجموعه شخصیت‌های مانا از انتشارات سوره مهر، کتاب «ابن‌هیثم» از مجموعه دانشوران دیروز و امروز، کتاب‌های «سورنا»، «دلاور دلوار» و «حماسه آغاز می‌شود» از مجموعه حماسه‌های ایرانی از نشر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان امسال به شکل غیرمجموعه‌ای به دست گروه رسیدند.
کتاب تالیفی در مقایسه با زندگینامه‌های ترجمه شده جذابیت چندانی ندارد
قلندریان با اشاره به آثاری که به صورت مجموعه‌ای دریافت شده‌اند، گفت: واحد کودک و نوجوان انتشارات قدیانی در سال 94 یک مجموعه 12 جلدی به قلم مژگان شیخی با عنوان «قصه‌های تصویری از زندگی خواجه‌نصیرالدین طوسی» منتشر کرد که این مجموعه، روایتی داستانی و برش‌هایی از زندگی خواجه‌نصیر را به تصویر می‌کشد و تلاش دارد تا مخاطب نوجوان را با ویژگی شخصیتی این فرد مثل ذکاوت و تدبیر آشنا کند.
وی ادامه داد: با اینکه کتاب زبانی ساده و روان و متناسب با گروه سنی مخاطب دارد، داستان‌ها عموما از عناصر داستانی و جذابیت ادبی بی‌بهره‌اند و پرداخت نوآورانه و خلاقانه در آنها به چشم نمی‌خورد. این کتاب‌ها به شیوه متفاوت از شیوه‌های متداول از زندگینامه‌نویسی نگاشته شدند و برخی جلدها اطلاعاتی بیشتر درباره دانش اجتماعی داشتند.
وی بیان کرد: شاید هدف نویسنده برانگیختن حس کنجکاوی مخاطب نسبت به این دانشمند ایرانی بوده تا خواننده را به خواندن مطالب و منابع بیشتری تشویق کند اما به نظر می‌رسد مخاطب مدت‌ها است از این نوع نگارش و سبک ادبی فاصله گرفته است و کتاب تالیفی در مقایسه با زندگینامه‌های ترجمه شده جذابیت چندانی ندارد.
ذکر اسامی متعدد بدون توضیح در داستان‌های کوتاه برای مخاطب کسل‌کننده است
قلندریان این کتاب‌ها را بدون ویراستار دانست و عنوان کرد: کیفیت ارائه کتاب‌ها مطلوب بود و همه کتاب‌ها در جایگاه سه‌ستاره قرار گرفتند و مخاطب آنها گروه سنی «ب» و «ج» بود البته به پدیدآورندگان مجموعه زندگینامه‌های تالیفی پیشنهادهایی را دادیم اول اینکه با توجه به کوتاهی داستان‌ها، ذکر اسامی افراد ناآشنا و اسامی متعدد در داستان بدون توضیح و معرفی بیشتر ممکن است برای مخاطب گروه سنی «ب» قدری کسل‌کننده باشد.
وی ادامه داد: نوشتن مقدمه کوتاه و شرح حال مختصر از زندگی دانشمند و دوره تاریخی که در آن می‌زیسته، می‌تواند بر کیفیت روایت و ارتباط مخاطب با شخصیت مورد نظر خیلی تاثیر مثبتی را داشته باشد امسال در مجموعه‌های تالیفی این روایت کوتاه نبود.همچنین بهتر است منابع مورد استفاده در پایان کتاب‌ها ذکر شود.
کتاب‌هایی بدون استانداردهای لازم محتوایی و فنی
قلندریان درباره مجموعه‌های ترجمه عنوان کرد: امسال 8 جلد از یک مجموعه 10 جلدی با عنوان «درس‌هایی از زندگی بزرگان برای کودکان و نوجوانان» نشر مهرآموز به دست ما رسید که هرجلد از این مجموعه خلاصه‌ای از تعدادی از دانشمندانی مثل گراهام‌بل، ارشمیدس، ماری‌کوری و غیره بود.
نویسندگان مجموعه تلاش داشتند که با یک روایت غیرداستانی اطلاعاتی را درباره زندگی دانشمندان و درستاوردها و آثار آنها به مخاطب نوجوان دهند اما بدون اینکه به ابعاد شخصیتی و فراز و فرودهای شخصی و علمی این مشاهیر بپردازند صرفا به بازگویی مختصری از اکتشافات و آثار آنها بسنده کردند.
به گفته وی، متاسفانه کتاب‌ها هم به لحاظ فنی و هم از نظر محتوایی استانداردهای لازم را نداشته است و اشتباهات تایپی، اشکالات ویرایشی متعدد، اندازه نامناسب فونت و تصاویر بی‌کیفیت بدون توضیح درمتن یا زیرنویس در کتاب‌ها از جمله ایرادات و مشکلات مطرح شد.
نوآوری در پرداخت زندگینامه‌های تالیفی کم است
قلندریان گفت: متاسفانه کم‌وبیش نوآوری در پرداخت زندگینامه‌های تالیفی در مقایسه با ترجمه‌ها به چشم نمی‌خورد، در بیشترزندگینامه‌های تالیفی که در گروه ما بررسی شد هم بنا به ملاحظات نویسندگان و هم به سبب پرهیزی از رک‌گویی در جامعه وجود دارد و هم بنا به ملاحظات فرهنگی، مسائلی مثل شوخ‌طبعی، شادابی و هیجان و نوآوری‌های لازم در زندگینامه‌های تالیفی به نسبت ترجمه به چشم نمی‌خورد.
خواننده نوجوان ما باید بتواند با خواندن آثار بزرگان ایران و جهان از جنبه‌های مختلف زندگی آنها، غم‌ها و شادی‌ها، خط‌ها و لغزش‌ها و تعارضات و چالش‌های زندگی آنها به فراخور سن خود درک و آگاهی پیدا کند اما همچنان زندگینامه‌نویسان ایرانی که برای کودک و نوجوان ایرانی می‌نویسند هم در انتخاب شخصیت و هم در شناساندن آن به مخاطب محتاطانه و خیلی کم‌خطر گام برمی‌دارند.
این پیشنهادات به ارتقای کیفیت آثار کمک می‌کند
ماندانا قاسمی در ادامه مراسم برای ارتقای کیفیت و رفع کمبودهای کتاب با موضع زندگینامه پیشنهاداتی را ارائه و بیان کرد: نوشتن فهرست منابع، فهرست اعلام، نمایه، نقشه، عکس؛ ویرایش فنی و موضوعی، همکاری با ویراستاران علمی و نمونه‌خوانی با دقت؛ فاصله گرفتن از ادبیات تقلیدی و خلق آثاری با خلاقیت و نوآوری؛ توجه به نگارش زندگینامه‌های شخصیت‌های معاصر؛ توجه به زندگی و آثار زنان؛ پرداختن به دوره کودکی و نوجوانی شخصیت‌ها در صورت دسترسی به منابع معتبر از جمله این پیشنهادات است.
وی ادامه داد: علاوه بر شخصیت‌های علمی و شناخته شده، پرداخت به شخصیت‌های معاصری که در حوزه‌های مختلف فعالیت داشتند و برای مخاطب کمتر شناخته شده هستند، توجه به آثار ادبیات کودک و نوجوان کشورهای همسایه و فارسی زبان از دیگر پیشنهادات مطرح است.
کتابی که شما را با نویسنده شازده کوچولو بیشتر آشنا می‌کند
سیمین ظریفیان دربیان گزارش کتاب شایان تقدیر از کتاب‌های زندگینامه اظهار داشت: کتاب «آنتوان و شازده کوچولو» بخشی از زندگی آنتوان دوسنت‌اگزوپری خلبان و نویسنده فرانسوی معاصر است. در این سرگذشت‌نامه داستانی نویسنده به روایت پدیده‌ها و ماجراهایی می‌پردازد که در شکل‌گیری رویاهای کودکانه وی نقش داشته‌اند.
وی ادامه داد: از داستان‌های تخیلی که از زبان مادرش می‌شنیده است تا قلعه تابستانی آنها. آشنایی با زندگی آنتوان که در نوجوانی اراده‌ای قوی برای تحقق رویاهایش داشته و حتی پس از چندین بار ناکامی، باز هم دست از تلاش نشسته است. خواندن داستان شکل‌گیری و آفرینش اثر جهانی شازده کوچولو که کتاب برگزیده سده بیستم میلادی شناخته شد می‌تواند در مخاطب نوجوان، تلاش و مبارزه برای واقعیت بخشیدن به آرزوهایش را برانگیزد.
ظریفیان بیان کرد: نویسنده از زبانی احساسی و شاعرانه بهره گرفته که به سبک نوشته‌های اگزوپری نزدیک است. درحاشیه جلد و پشت کتاب نیز اطلاعات تکمیلی آمده است و تصویرها علاوه بر هماهنگ بودن با متن از دیگر ویژگی‌های مثبت کتاب هستند.
امسال از میان کتاب‌های برگزیده شده با موضوع زندگینامه تنها همین کتاب ترجمه با مخاطب 10 سال به بالا در جایگاه پیشنهاد شایان تقدیر قرار گرفت.
در ادامه مراسم پرنا بیات گزارش‌های میدانی کار خود با همکاری نجمه نفر در مدارس مختلف را برای حاضران توضیح داد.
