رونمایی کتاب «امپراتوری عثمانی» نوشته خلیل اینالجیق با حضور مترجم این کتاب عبدالعلی اسپهبدی، غلام رضا امامی، ویراستار کتاب و حجت الاسلام محمدرضا زائری روز دوشنبه 30 مردادماه در سرای اهل قلم برگزار شد.

در این رونمایی امامی و اسپهبدی از تاثیر بسزای فرهنگ ایرانی بر امپراتوری عثمانی گفتند و زائری از اهمیت مطالعه تاریخ و به خصوص تاریخ عثمانی سخن گفت.

اینالجیق عنایت خاصی به فرهنگ ایرانی داشت

امامی که ویراستاری کتاب را برعهده داشت در این رونمایی از نویسنده کتاب، خلیل اینالجیق و شیفتگی وی به تاریخ و فرهنگ ایرانی گفت. امامی اینالجیق را فردی بسیار «فروتن و فرزانه و فهیم» خواند و گفت: من در 100 سالگی با وی صحبت کردم و به او اطلاع دادم که این کتاب در حال ترجمه و انتشار توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی است و از درخواست کردم تا برای رونمایی به ایران بیاید و او با اشتیاق پذیرفت ولی متاسفانه اینالجیق سال گذشته فوت کرد.

وی افزود: اینالجیق در سال 1295 در استامبول زاده شد و در امتحان ورودی دانشگاه زبان و تاریخ آنکارا نفر اول شد. به چین‌شناسی بسیار علاق‌مند بود اما با دیدن میلیون‌ها برگ از اسناد در آرشیوهای تاریخی به رشته عثمانی‌شناسی علاقه‌مند شد و در سال 1351 در دانشگاه به تدریس تاریخ عثمانی پرداخت. وی به زبان‌های فارسی، انگلیسی، عربی، فرانسوی و ایتالیایی تسلط داشت.

امامی ادامه داد: ما ایرانی‌ها نتوانستیم از نظر نظامی بر جهان مسلط باشیم. نتوانستیم از نظر سیاسی بر جهان چیره بشویم، اما از نظر فرهنگی ایران کشور موفقی است. این را به عنوان یک حقیقت تاریخی می‌گویم.

این استاد زبان فارسی سپس از تاج‌محل و شعرهای فارسی در توپ‌کاپی ترکیه به عنوان نمونه‌های از «تسخیر فرهنگ ایرانی» نام برد.

امامی سپس متنی از یک نوشته اینالجیق درباره تاریخ و فرهنگ ایرانی را قرائت کرد. در این متن آمده است: تاریخ ایران گذشته‌ای چند هزار ساله دارد. عثمانی چه از نظر فرهنگی و چه از نظر حکومتی ادامه این سنت ایرانی است.

وی در ادامه کتاب «امپراتور عثمانی» را با توجه به تلاش چند ساله برای تالیف و ترجمه آن، کتابی «ماندگار» خواند و اظهار داشت: من این کتاب را 26 بار ویرایش کردم. امیدوارم نشر این کتاب باعث شود که ما با فرهنگ عثمانی و فرهنگ خودمان بیشتر آشنا شویم.

ایران‌سالاری در دیوان عثمانی عامل موفقیت آنها بود

اسپهبدی مترجم کتاب گفت که علاقه‌اش به مطالعه امپراتور عثمانی از نیم قرن پیش و به واسطه صحبت‌های که با دکتر علی شریعتی درباره امپراتور عثمانی داشته است، آغاز شد.

وی درباره اینکه چرا باید امپراتور عثمانی را بشناسیم عنوان کرد: امپراتور عثمانی ارتباط زیادی با زندگی ایرانیان داشته است. چندین قرن       بزرگترین همسایه غربی ما بوده، جنگ‌ها و قراردادهای صلح مختلف داشته‌ایم. گاه به صورت سدی جلوی ایران بوده که باعث شد تا ایران نتواند با تحولات اروپا آشنا شود و مدتی هم در دوره صفویه رقیب ایران بود.

اسپهبدی همچنین به تاثیر فرهنگ ایرانی در امپراتوری عثمانی پرداخت. وی گفت: ادبیات فارسی نقش و تاثیر مهمی در امپراتوری عثمانی داشت که بعدها به علت نفوذ انگلستان از این نقش کاسته می‌شود. همانطور که زبان فارسی در شبه قاره هند نقش مهمی داشت که در قرن‌های 19 و 20 با دخالت انگلیس‌ها مطالعه و صحبت کردن فارسی ممنوع شد. 

وی خاطر نشان کرد که با اینکه اینالجیق لطف بسیاری به ایران و فرهنگ ایرانی داشته ولی در این کتاب آن طور که باید سهم فرهنگ ایران را ادا نکرده است. اسپهبدی ادامه داد: اینالجیق می‌توانست یک فصل از کتاب را به تاثیر ایران در امپراتوری عثمانی اختصاص دهد.

در ادامه اسپهبدی با اشاره به اینکه در این کتاب ابن سینا یه عنوان یک عرب نامیده شده گفت: بعضی نکات در این کتاب هست که من حتی حاظر نشدم  که در پاورقی به آنها اشاره کنم. عثمانی‌ها ابتدا خراج‌گذار سلاطین سلجوقی و مغول‌ها در شمال شرقی آسیای صغیر بودند. آنها به تدریج جهان‌گشایی کردند و سرزمین‌های اطرف خودشان را گرفتند تا اینکه به یک امپراتوری تبدیل شدند.

وی ادامه داد: چه طور یک عده صحرا نشین، انسان‌های بدوی بی‌سواد موفق شدند این امپراتور عظیم را اداره کنند؟ این کار را فقط به برکت ایران سالاری و منشی‌ها و دبیران ایرانی و فارسی زبان توانستند انجام دهند. اما متاسفانه مولف محترم اشاره به دیوان‌سالاری خاورنزدیکی می‌کند ولی اسمی از ایران نمی‌برد. موتور محرک امپراتوری عثمانی ایرانی‌ها بودند.

تاریخ عثمانی امتداد دارد

در ادامه مراسم حجت الاسلام زائری با اشاره به سوابق اسپهبدی در مورد کتاب گفت: گرچه این کتاب تخصصی است اما به شدت کتاب خواندنی برای مخاطب عام هم هست. این نقطه امتیاز کتاب است. حتی کسی که برای اولین بار با تاریخ عثمانی آشنا می‌شود به شدت با آن ارتباط برقرار می‌کند.

زائری سپس از اهمیت مطالعه تاریخ و به خصوص تاریخ عثمانی برای حاضرین سخن گفت. وی تاریخ را «تکرار سنت‌های الهی» خواند و اظهار داشت: قرآن کریم به صورت مکرر به ما توصیه می‌کند که در احوال پیشینیان تامل و آنها را مرور کنید چون قرار است همین اتفاق‌ها به نوعی برای خود ما هم رخ دهد.

وی مطالعه تاریخ عثمانی را مهم قلمداد کرد زیرا «تاریخ عثمانی امتداد دارد» زائری بیان کرد: اکنون دولت ترکیه به دنبال احیای این میراث تاریخی است. حتی به گونه‌ای می‌توان گفت وقتی داعش از دولت و خلافت اسلامی می‌گوید به دنبال احیای میراث تاریخی عثمانی است.

این نویسنده یکی دیگر از نکات مهم درباره مطالعه تاریخ عثمانی را پیوندها و سوابق مشترک امروز ما و ترکیه دانست. وی حجم بالای توریست ایرانی در ترکیه را یکی از این پیوندهای امروزی عنوان کرد.

زائری افزود: تاریخ عثمانی تصور اروپا و غرب از اسلام را شکل داده است. ما امروزه ناچار با غرب و اروپا کار داریم و آنها ما را با شناختی که از عثمانی‌ها دارند می‌بینند. لذا بسیار مهم است که ما بفهمیم که غربی‌ها از ما چه تصوری دارند.

در پایان زائری ابراز امیدواری کرد که این کتاب شرایطی را فراهم کند که افرادی که با پیشینه تاریخی عثمانی آشنا نیستند، با آن آشنا شوند و کسانی هم که با این حوزه آشنا هستند با این منبع «دقیق و قابل تامل» اطلاعات بیشتری درباره این حوزه به دست آورند.