در چهارمین سالگرد خاموشی زنده‌یاد محمد زهرایی، بنیانگذار نشر کارنامه، سخنرانان وی را فردی بسیار مبدع و نوآور و در عین حال سنت‌گرا معرفی کردند.
به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، به مناسبت چهارمین سالگرد خاموشی زنده‌یاد محمد زهرایی بنیانگذار نشر کارنامه، این نشر با همکاری مجله بخارا پنجشنبه 26 مردادماه شبی را به عنوان بزرگداشت یاد و خاطره وی در کانون زبان پارسی برگزار کردند.
در ابتدای برنامه محمدتقی عرفانپور، رییس هیات مدیره نشر کارنامه با یادی از ابتهاج، کاخی و زنده‌یاد هرمز وحید ، محسن باقرزاده و محمد زهرایی بیان کرد: محمد زهرایی نواندیش، تحول‌گرا و کمال‌گرا بود و کپی‌بردار نبود بلکه الگوساز بود.
وی ادامه داد: محمد زهرایی هرکاری را که آغاز می‌کرد از آن تقلید می‌شد اما کمتر موفق می‌شدند و تقریبا می‌توان گفت می‌خواستند ادای زهرایی را درآورند، تنها حسن زهرایی این بود که توقع اهل کتاب را از کتاب و کتابفروشی بالا برد.
به گفته رییس هیات مدیره نشر کارنامه، به جرات می‌توان گفت که امروزه رونق شهرکتاب‌ها مدیون وسعت نظر، دقت، همت و پشتکار محمد زهرایی بود.
موفقیت کتاب در گرو پیراسته منتشر شدن آن است
در ادامه محمود آموزگار، رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و مدیر نشر آمه اظهار داشت: اگر سیاست نبود استعدادهای محمدزهرایی خیلی زودتر شکوفا می‌شد، در دوره دوم زندگی که هم و غم خود را برای پرداختن به کارنشر می‌گذارد ما شاهد جنبه‌های مختلفی از ابداع و نوآوری در کارهای او هستیم درعین حال که فردی سنت‌گرایی بود.
وی ادامه داد: به طور متوسط سالی سه عنوان و در مجموع تاکنون 60 عنوان کتاب از نشر کارنامه منتشر شده است، درواقعیت اگر نشر کارنامه را از تاریخ نشر کشور حذف کنیم شاید چیز زیادی باقی نماند چون هرکدام از کتاب‌های منتخب از هر حیث برای بی‌نقص منتشر شدن مورد توجه بودند و ثروت ارزشمندی را به داشته‌های نشر کشور اضافه کرده‌اند.
آموزگار با بیان اینکه زهرایی در حوزه کتاب آرایی از مجموع تجاربی که در جهان وجود داشت، استفاده می‌کرد؛ گفت: زهرایی همواره به ما توصیه می‌کرد که کتاب را باید عزیز بدارید و معتقد بودند که اگر به قیمت‌گذاری تا پیراسته منتشر شدن کتاب توجه ویژه شود آن کتاب حتما موفق خواهد شد.
وی با اشاره به رساله سپهسالار عنوان کرد: بعد از ارسال این کتاب 400 صفحه‌ای برای من، به نزد زهرایی رفتم و آن هنگام درباره قیمت تعیین شده برای رساله سپهسالار (40 هزار تومان) شروع به صحبت کردیم که به قول بازاری‌ها قدری تند بود اما وقتی نوع کاغذ، جلد، حروفچینی منحصر به خود را برای این اثر شرح دادند، من و هر مخاطب دیگری بابت قیمت آن قانع می‌شد.
به گفته وی، این کتاب علیرغم اعتقاد بسیاری از بازاری‌ها که قیمت تندی داشت اما طی مدت چندماه به چاپ دوم رسید.
زهرایی برای حضور ناشران در نمایشگاه‌های خارجی نقشی تعیین کننده داشت
رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، زهرایی را جسور و ریسک‌پذیر معرفی کرد و گفت که ایشان بسیار به حقوق مولف یا همان کپی رایت اعتقاد داشتند و درواقع رابطه بین زهرایی با مولف و پدیدآورنده به گونه‌ای بود که فاصله‌ای بین آنها احساس نمی‌شد و به نوعی یک آمیختگی بین زهرایی و مولف را شاهد بودیم.
به گفته وی، محمد زهرایی همراه گروهی از همکارانش شرکت سهامی «پکا» را تاسیس کردند تا به سیستم سنتی توزیع سامان دهند، ولی این حرکت با شکست مواجه شد.
آموزگار با اشاره به موضوع عرضه کتاب ایرانی در بازارهای خارجی عنوان کرد: سال 1389 که مسئولیت عضویت هیات مدیره اتحادیه را برعهده گرفتم یکی از ایده‌های من این بود که شاید بتوانیم برای جلب توجه و عرضه آثار ایرانی کاری کنیم، اغراق نیست که زهرایی از مدت‌ها قبل به این امر اندیشیده بود و در سال اول از هیچ کوششی دریغ نکرد.
وی درباره گرفتن غرفه و حضور ناشران ایرانی در نمایشگاه‌ها و بازارهای کتاب خارجی و نقش تعیین کننده زهرایی برای حضور امروزه ناشران در نمایشگاه‌های خارجی توضیحاتی را ارائه کرد.
وی با اشاره به رونق شهرکتاب‌ها و نقش تعیین کننده زهرایی در این امر اظهار داشت: اگر امروزه شهرکتاب‌ها حرکتی کردند و توانستند فضای خوبی را فراهم کنند که باعث تعجب و جلب مخاطبان شود به نظرم نقش شهر کتاب کامرانیه (زهرایی شب عید با گذاشتن ماهی در کنار شهر کتاب، ضمن فروش ماهی مردم را به شهر کتاب جلب کرد) در این ماجرا ممتاز است.
رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران گفت: متاسفانه از وجود زهرایی دربین خود محروم شدیم و شخصا غیر از یک رفیق، یک حامی بزرگ که چراغ راهنمایم بود را از دست دادم.
وسواس بیمارگونه زهرایی ما را از داشتن کتاب‌های بیشتر او محروم کرد
داود موسایی، مدیر انتشارات فرهنگ معاصر نیز در ادامه به ایراد سخنرانی پرداخت و با اشاره به نحوه و مدت آشنایی خود با زنده‌یاد زهرایی بیان کرد: به نظرم محمد زهرایی یک ناشر نبود و به معنای واقعی یک تهیه‌کننده کتاب بود.
وی ادامه داد: محمد زهرایی تا روزهای آخر عمرش 60 عنوان کتاب را منتشر کرد و تقریبا هیچوقت او را بیکار ندیدم. وقتی زهرایی وارد انتشارات نیل شد با وجود سن کم و نداشتن تجربه آنچنانی در نشر و کتاب می‌توانستم نبوغش را تشخیص دهم، نبوغی که باعث شد نیل متحول و بعد از دو الی سه سال با ناشران دیگر متمایز شود.
موسایی با بیان اینکه تحول‌خواهی زهرایی تا روزهای آخر عمر همراهش بود، گفت: به نظرم محمد زهرایی صحنه‌آرا و شعله‌ور بود و این موضوع را کارنامه نشر کارنامه به خوبی نشان می‌دهد.
وی بیان کرد: هرچند که محمد زهرایی با عنوان نشر کارنامه 60 تا 70 کتاب را بیشتر منتشر نکرده است اما هرکدام از آنها یک شخصیت مستقل دارد، اکثر ناشران به دنبال برندسازی و هویت‌سازی برای موسسه خود هستند اما محمد زهرایی این کار را نکرد و هرکتابش به معنای واقعی می‌توانست یک اثر هنری جداگانه با هویت و شخصیت محمد زهرایی در حرفه ما باشد.
مدیر انتشارات فرهنگ معاصر ادامه داد: محمدزهرایی کالای فرهنگی را فقط کتاب نمی‌دانست. محمدزهرایی اگر قصد ناشر بودن را داشت شاید تا روزهای پایانی عمرش حدوددو هزار عنوان کتاب داشت اما او را یک زحمت‌کش واقعی حرفه فرهنگ می‌دانیم چون هرچند کارهای مربوط به کتاب را به دیگران آموخته بود ولی با دقت، تمام آن کارها را خود انجام می‌داد.
وی یادآور شد: ای کاش محمدزهرایی از وسواس‌های بیمارگونه‌اش دست برمی‌داشت تا ما امروز شاهد کتاب‌های بیشتری از دسترنج او بودیم.
مواجهه زهرایی با کتاب بی‌واسطه بود
در ادامه برنامه مونا سیف، جزو کادر فنی نشر کارنامه و از همکاران دیرین محمد زهرایی اظهار داشت: کار خود را با زهرایی از دفتر حقوقی و به عنوان ویراستار شروع کردم.
وی روایت کردن خاطرات از دوران همکاری با زهرایی را بسیار سخت و دشوار خواند و با اشاره به کارگاه نشر کارنامه ادامه داد: در زمان زهرایی زندگی و جنش‌وجوش موجود در نشر کارنامه معمولی نبود و حاصل نوع کار کردن خاص زهرایی بود. ما برای تولید هرکتاب یک روش منحصر به فرد را تجربه می‌کردیم که به نظر من علت وجودی این امر وسواس نبود بلکه یک اجبار زیبایی‌شناسانه‌ای بود که زهرایی از آن گریزی نداشت و نمی‌توانست جز این عمل کند.
سیف مواجهه زهرایی با کتاب را بی‌واسطه دانست و بیان کرد: تمام ساختمان کتاب برای زهرایی موضوعیت پیدا می‌کرد و این موضوع ساده‌ای نبود که زهرایی بخواهد از کنار آن ساده بگذرد و کارمندان خود را به یک جریان می‌کشاند.
وی عنوان کرد: ایشان جای اجزای متن را به خوبی تشخیص می‌دادند تا بتواند متن را به یک ریتم و تناسب مناسب برساند. ما هیچ‌چیزی را در یک کتاب دوبار تکرار نمی‌کردیم و در مقایسه کتاب‌ها کاملا می‌توان به این نتیجه رسید که زهرایی راه‌ها و الگوهای متعدد را تجربه می‌کرد تا بتواند به یک تناسب متعدد بهتر برسد.
این ویراستار اندکی درباره سختی کار و تلاش‌های بسیار برای ساختن تناسب‌های بهتر به ویژه در کتاب «سفرنامه ابن‌بطوطه» توضیح داد و گفت: تعریف و تمجیدها از محمد زهرایی به نظرم در فضای کتاب هیچ دردی را دوا نمی‌کند و راهی را به ما نشان نمی‌دهد، اگر واقعا ما اهل کتاب و نشر و کارگاه‌های فنی به روند فعالیت و قابلیت‌های محمدزهرایی اعتقاد داریم و صادقانه درباره آن حرف می‌زنیم باید به دنبال استانداردهای کارش باشیم.
نشر کارنامه وارد عصر جدید خود شده است
روزبه زهرایی، یکی از فرزندان محمد زهرایی سخنران دیگر این مراسم بود، او درباره نشر کارنامه و محد زهرایی گفت: نشر کارنامه و آنچه که دستاورد خانواده زهرایی است مرهون محمدزهرایی، پیگیری دیوانه‌وار او و حضور مستمر و باشکوه مادرم (مهدیه مستغنی) است. به نظرم نشر کارنامه وارد عصر جدید خود شده و امیدوارم این عصر پویا باشد.
وی ادامه داد: زهرایی یک پیگیر کوشا و خستگی‌ناپذیر بود و مخالف این موضوعم که ایشان وسواس بیمارگونه داشتند؛ ایشان معتقد بود که باید در قبال پول حلالی که از مردم می‌گیرم، کار درست تحویل دهم، زهرایی دوست داشت که به نحو احسن و با حداکثر کیفیتی که از او برمیاید کارها را تحویل دهد.
وی اظهار داشت: از آنجا که برخی کارها پدر را راضی نمی‌کرد آن را به طور منظم تغییر می‌داد، درواقع این امر باعث می‌شد که کارها در چاپ‌های بعدی دستخوش تغییرات مهم و متفاوتی شوند. به نظرم بهترین میزان و الگو برای بررسی کار هر فردی این است که ضمن دیدن آن کار، روال حرکت آنها را بسنجیم و با شرایط و امکانات مورد بررسی قرار دهیم که در آن صورت کارهای زهرایی نمره بالا و قابل قبولی را دریافت می‌کند.
رونمایی از دو کتاب تازه نشر کارنامه
روزبه زهرایی دو کتابی که برای رونمایی در این مراسم آمده بود با نام‌های «اردک وحشی» (نمایشنامه‌ای از هنریک ایبسن با ترجمه انور) و «شازده کوچولو» (ترجمه رضا خاکیانی) را معرفی کرد.
مهدیه مستغنی همسر زنده‌یاد محمد زهرایی ضمن تشکر و قدردانی از تمامی حاضران گفت: همسر من بیش از هرچیز عاشق کار و زندگیش بود و کارنامه کار او تنها همین تعداد کتاب منتشره نیست.
گفتنی است، در این مراسم فیلم مستندی از نخستین سال‌مرگ محمد زهرایی به نمایش درآمد که در آن محمدعلی موحد، نجف دریابندری، منوچهر انور و علی میرزایی صحبت کردند.
- علی دهباشی /
- مجله بخارا /
- نشر کارنامه /
- محمد زهرایی /
