در نشست نقد و بررسی كتاب «غلط ننويسيم از چاپ اول تا ويراست دوم» درباره آموزش درست‌نویسی این کتاب و تاکید آن بر مسئله املا و برنامه ريزی زبانی صحبت شد.
به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، نقد و بررسی كتاب «غلط ننويسيم از چاپ اول تا ويراست دوم» دوشنبه دوم مردادماه با حضور موسی اسوار (نویسنده، مترجم ادبیات عرب و ویراستار)، علاءالدين طباطبايی (زبان‌شناس و مترجم) و اميد طبيب‌زاده نویسنده کتاب در سرای اهل قلم برگزار شد.
اين كتاب كه عينا مانند كتاب «غلط ننويسيم» به شيوه فرهنگی الفبايی تنظيم شده، شامل تمام نقدهايی است كه در فاصله سال‌های بين انتشار چاپ نخست غلط ننويسيم (1366) و ويراست دوم آن (1370) بر اين كتاب نوشته شده است.
اميد طبيب‌زاده، در ابتدای برنامه بیان کرد: چاپ اول کتاب «غلط ننویسیم» را مرحوم نجفی منتشر کردند و چند سال بعد ویرایش دوم آن درآمد. این کتاب، کتابی نیست که ما کار آن را تمام شده تلقی و به همین ویرایش دوم اکتفا کنیم و باید مرتب تجدید نظر شود.
وی ادامه داد: به نظر من نهادی مثل فرهنگستان زبان و ادب فارسی باید این کار را ادامه دهد و جمعی از زبان‌شناسان و ادبا باید با یکدیگر تالیف و تجدیدنظر این کار را پیش برند تا ضمن تجدید چاپ، عادت رجوع به کتابی مثل «غلط ننویسیم» از بین نرود. واقعیت این است که اگر کتابی مثل «غلط ننویسیم» تجدید نظر نشود و بخواهد مبنای ما برای ویرایش متون و نوشتن قرار گیرد بعد از مدتی خواه ناخواه تبدیل به یک عامل بازدارنده می‌شود چرا که زبان به مرور تغییر می‌کند.
طبیب‌زاده اظهار داشت: امیدوارم فرهنگستان همت کند و جمعی را برای این کار بگمارد.
کتابت تجربه بشر را زنده نگه داشته است
علاءالدين طباطبايی در ادامه برنامه گفت: كتاب‌هايی از نوع کتاب «غلط ننویسیم» در همه زبان‌های زنده و پويای دنيا وجود دارد كه روش درست‌نويسی را آموزش می‌دهند. باید در نظر داشته باشیم که كتابت مسئله مهمی در تمدن بشری است و به بشر اجازه انتقال تجربیات از نسلی به نسل دیگر را می‌دهد، درواقع کتابت تجربه بشر را زنده نگه داشته است.
وی مهمترين مسئله را تفاوت بين زبان گفتار و نوشتار دانست و بیان کرد: زبان نوشتار در قیاس با زبان گفتار محافظه كارتر و اين محافظه كاری مفيد است چون هدف از كتابت برقراری ارتباط بين نسل‌ها است.
وی ادامه داد: اگر كتابت نباشد و زبانی فقط زبان گفتار باشد تغيير در آن هم سريعتر خواهد بود و پس از مدت نسبتا كوتاهی دو زبانی كه با هم ارتباط نداشته باشند، ممكن است به زبان های مختلفی تبديل شوند.
طباطبايی اظهار داشت: اینکه كتابی مانند «غلط ننويسيم» برای زبانی با قدمت زبان فارسی نوشته شده، عجیب نیست و جايی که با آن مخالفت شد، عجیب است. مرحوم نجفی در اين كتاب به مسئله املا، برنامه ريزی زبانی و غیره تاكيد كرده است.
وی با اشاره به برنامه‌ریزی زبان در این کتاب بیان کرد: برنامه‌ریزی زبان یعنی اینکه ما در جهتی حرکت کنیم که یک زبان معیار شود البته زبان فارسی معیار شده است اما یک زبان یکبار برای همیشه معیار نمی‌شود چرا که زبان یک پدیده زنده است و تحول می‌یابد و طبیعی است که زبان معیار 200 سال گذشته با اکنون تفاوت دارد لذا كاری كه «غلط ننويسيم» انجام داده در جهت معيارسازی زبان فارسی است.
نجفی در کتاب «غلط ننویسیم» عربی‌زدایی می‌کند
این زبان‌شناس با بیان اینکه نجفی در اين كتاب از زبان فارسی، عربی‌زدايی می‌كند اما نه به روش تندی كه همه كلمه‌های عربی را كنار گذارد، ادامه داد: من با تمام مدخل‌های كتاب موافق نيستم و به نظرم بخش‌هايی كه در جهت معيارسازی زبان عمل می‌كنند بسيار خوب است.
طباطبايي ادامه داد: يكی از ايراداتی كه ديگران به كتاب نجفی گرفته‌اند، اين است كه ايشان برای درست یا غلط بودن یک صورت یا عبارت بر کاربرد ادما تكيه می‌كنند که به نظر من اين امر درست است.
به گفته وی، هیچ زبانی ذاتا معیار نیست و هیچ لهجه‌ای هم ذاتا بر لهجه دیگری ارجحیت ندارد.
وی با بیان اینکه اکنون در حوزه زبان فارسی در ایران، لهجه تهرانی تحصیل‌کردگان زبان معیار محسوب می‌شود، ادامه داد: این امر بدین خاطر است که زبان فارسی در هزار سال گذشته از لحاظ دستوری تغيير چندانی نداشته و بنيان آن ثابت مانده است لذا اگر برای درستی صورت در حوزه‌هايی كه تغيير چندانی نداشته به ادبا مراجعه كنيم، ايرادی ندارد.
این زبان‌شناس بیان کرد: نجفی قواعد زبان عربی را به زبان فارسی تعميم می‌دهد و در این مورد با او موافق نیستم چون هر زبانی حيات و زندگی خاص خود را دارد و واژه‌هايی كه از زبان‌های ديگر قرض می‌گيريم سرنوشت خودشان را پيدا می‌كنند.
زبان فارسی عناصر بیگانه را در خود هضم کرده است
در ادامه اين نشست، موسی اسوار با بيان اينكه مرحوم نجفی بسياری از ديدگاه‌های مخالف و موافق مطرح شده را پذيرفته بود، گفت: بسياری از عناصر عربی كه وارد زبان فارسی شدند ديگر عربی نيستند و آنها هويت فارسی و درواقع تغييرات املايی، تلفظی و معنايی پیدا کردند.
وی ضمن بیان مثال‌های متنوعی ادامه داد: اگر زبان فارسی در طول هزار سال سر خم نكرد به این دليل است كه عناصر بيگانه را در خود هضم وغنی‌تر کرد و میراثی پربارتر برای خود به بار آورد و اتفاقا ارزش زبان همین است. در تمام زبان‌های زنده دنيا عناصر قرضی وجود دارد، بسياری از عناصر عربی وارد زبان انگليسی، فرانسه و غیره هم شده است.
اين مترجم با اشاره به معیاری که نجفی نسبت به آن حساسیت داشت، گفت: مرحوم نجفی سه معیار زبان گفتار، زبان نوشتار و متون قديم را در اختیار صورت پیشنهادی خود در «غلط ننویسیم» دارد.
وی درباره بخش زبان گفتار بیان کرد: بسياری از مخالفان با نجفی بر اين موضوع تاكيد می‌كردند كه آنچه از لحاظ زبان‌شناسی وارد زبان مردم شده، قابل دفاع است و نجفی هم در پاسخ می‌گفت که مخالفتی با عناصر زبانی وارد شده ندارد اما اثبات اينكه مردم اين اصلاحات را به كار می‌برند، مسئله است.
سابقه «غلط ننويسيم» به قرن سوم هجری می‌رسد
در تمام زبان‌های دنيا اين شيوه ديرينه است كه كتاب‌ها و آثاری برای هدايت نويسندگان و دانشجويان تالیف شود، اسوار در این خصوص عنوان كرد: سابقه «غلط ننويسيم» به قرن سوم هجری می‌رسد که البته اين تاريخ هم بر اساس منابع موجود قابل حدس است. مرحوم نجفی در كتابش به مبانی زبان‌شناسی و در صدر آن به زبان گفتار توجه ويژه‌ای داشت.
وي زبان معیار را دارای یک تعریف علمی و واجد چندین صفت دانست و بیان کرد: زبان معيار بايد ثبت شده و دارای انعطاف و نقش مرجعيت، اعتبار بخش و متحد كننده باشد. در كتاب «غلط ننويسيم» ما زبان معيار به دست نمی‌دهيم بلكه معيارهايی برای اصلاح زبان پيشنهاد می‌كنيم.
به گفته اسوار، بايد بين تعريف زبان معيار و معيارهاي زبان و نثر معيار تفاوت وجود داشته باشد.
وی در پایان صحبت‌های خود ضمن تشکر از نویسنده و ناشر برای خوش‌خوانی وچشم نوازی اثر، درباره نظر مرحوم نجفی در مورد طبيب‌زاده گفت كه متن ايشان پيشاپيش خواننده حركت می‌كند و اين نشان از وضوح قلم نويسنده دارد.
طبیب‌زاده نیز در پایان این نشست بیان کرد: هنگام بیرون آمدن ویراست دوم، تمامی ماخذ را پیدا کردیم تا ببینیم نقدهای ویرایش اول چه تاثیری بر ویرایش دوم داشته است. فیش‌های ویرایش سوم کتاب هم آماده شد اما به دلیل وضعیتی که در مرکز نشر دانشگاهی ایجاد شد این ویرایش بیرون نیامد و حال این کتاب ویرایش نوشته‌های خود نجفی است.
- غلط ننویسیم /
- خانه کتاب /
- موسی اسوار /
- ابوالحسن نجفی /
