به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، دیدار و گفتگو با محمدحسین خسروپناه نویسنده، تاریخ‌نگار ایرانی‌ و پژوهشگر تاریخ احزاب سیاسی و جنبش زنان در ایران پنجشنبه 22 تیرماه در کتابفروشی آینده ضمن همکاری با مجله بخارا، برگزار شد.

در ابتدای این برنامه علی دهباشی بیان کرد که ادبیات سیاسی در زبان فارسی بخصوص در دوره‌های گذشته نسبت به داستان، رمان و غیره دچار رکود بوده اما بعد از انقلاب رشد کرد و حتی از تمام گرایش‌های نوشتن و تالیف هم بالاتر رفت. در ادامه طرح این مسئله از سوی دهباشی، محمدحسین خسروپناه گفت: تا سال 1357 تولید اندیشه در ایران دشوار بود که بخشی از آن به مسائل سیاسی و بخشی دیگر به آمادگی زبان برمی‌گردد.

وی ادامه داد: از طرف دیگر آشنایی ما با اندیشه‌های مدرن نیاز به مقدماتی داشت که بخاطر برخی شرایط، زمینه‌سازی آموزش و آگاهی از آنها با مشکل و وقفه‌های طولانی مواجه می‌شد.

آمادگی زبان برای ترجمه متن‌های اصلی بعد از پیروزی انقلاب

خسروپناه با بیان اینکه، پیروزی انقلاب باعث شد که از دهه 70 به بعد با گستره وسیعی روبه‌رو باشیم، اظهار داشت: آمادگی زبان برای ترجمه متن‌های اصلی فراهم شد؛ درواقع آشنایی با حوزه وسیعی نسبت به دوره‌های سابق و اطلاع از اندیشه‌های گوناگون بسیار مهم است.

وی با بیان اینکه تجربه فکری در حال شکل‌گیری است، عنوان کرد: با ادامه روند شکل‌گیری تجربه فکری و همچنین رشد امکانات نشر بیش از سال‌های اخیر امیدواریم که در آینده استفاده از اندیشه‌های مدرن را هم برای کارهای پژوهشی داشته باشیم.

این تاریخ‌نگار ایرانی‌ درباره انتشار خاطرات شخصیت‌های مختلف ادامه داد: انتشار آنچه که طی 100 سال گذشته در جامعه ایران رخ داد و همچنین خاطرات رهبران حزب توده یا خاطرات تجربیات رجال سیاسی دوره پهلوی و قاجار تغییر زیادی ایجاد نمی کرد، چون همواره در شرایط است که اوضاع تغییر پیدا می‌کند.

وی در ادامه صحبت‌های خود به چاپ کتابی به نام « یک توده‌ای در بهشت موعود» (بعنوان شرح حال مهرعلی میانجی، سرنوشت تکان‌دهنده یک ایرانی در اردوگاه‌های کار اجباری) در بهمن 1333 اشاره کرد که انتشار این کتاب با تمام مسائل خود( پرداختن به شخصیت این داستان که به دلیل مهاجرت غیرقانونی از مرزهای ایران به شوروی به سه سال زندان محکوم می‌شود) اما تاثیری را در آن دوران ایجاد نکرده است.

به گفته خسروپناه برقراری دیکتاتوری، اعمال سانسور و اختناق بزرگترین آسیب آن زمان به ایران بود.

خسروپناه روزنامه‌ها را بهترین منابع برای یکسال اخیر دانست و بیان کرد: روزنامه‌ها از آن جهت که همواره از سوی جناح‌های مختلف به‌روز منتشر شده‌اند به شناخت بهتر پدیده‌ها و رویدادها کمک می‌کنند.

وی با بیان اینکه خاطرات، مبنای سنجش مناسبی نیستند ادامه داد: عدم ثبت یادداشت‌های روزانه برای نوشتن خاطرات موجب  فراموشی یا عدم نگارش برخی از وقایع و رویدادها می‌شود بعنوان مثال در خاطرات انور خامه‌ای، موضوع تشکیلات انقلاب کارگری ایران که تا شهریور 1332 با فعالیتی مخفیانه از دولت مصدق و نهضت ملی شدن صنعت نفت حمایت می‌کرد طرح نشده و انورخامه‌ای عدم درج آن را به دلیل کم اهمیتی موضوع می‌داند؛ درحالی که فعالیت مخفیانه این تشکیلات بسیار مهم است.

این پژوهشگر تاریخ احزاب سیاسی اعلام کرد: خیلی مطمئن نیستم که خاطرات، وقایع و رویدادی را بصورت 100 درصدی بیان کنند از این رو خاطرات را با اسناد و مدارک باید سنجید و سپس مورد استفاده قرار داد. درحقیقت بخشی از اختلاف در تاریخ‌نگاری هم به همین امر برمی‌گردد.

برخی خاطرات دوره قاجار از لحاظ ادبی بی‌نظیر هستند

خسروپناه برخی از انبوه خاطرات دوره قاجار را به لحاظ ادبی و فضای آن دوره بی‌نظیر دانست و گفت: ما در رویدادنگاری و تاریخ تحلیلی کارهایی را انجام می دهیم اما در تاریخ اجتماعی هنوز اول راه هستیم.

وی با بیان اینکه ناقص عنوان کردن مطالب، کم از تحریف کردن ندارد و فرد برای نوشتن خاطرات باید در امنیت روحی و سیاسی کامل باشد، اظهار داشت: بحث ناامنی سیاسی (عاقبت مکتوب کردن یک سخن در آینده) موجب ننوشتن اطلاعات و خاطرات بصورت کامل شده است، از طرف دیگر ممکن است واقعه یا فعالیتی از دید نویسنده خاطرات بسیار بزرگ و مهم پنداشته شود بنابراین خاطرات با چنین مشکلاتی روبه‌رو هستند.

وی با اشاره به خاطرات اسدالله علم در زمان شاه عنوان کرد: متن کامل این یادداشت‌ها فوق العاده است، نوشته‌ها سر کوه یخی است که از آب بیرون نمایان است. این خاطرات درک و تصور از شاه مطابق دیدگاه اعلم است و درواقع شاه در خاطرات اعلم گوشت و پوست پیدا می کند اما متاسفانه خاطرات علم در هنگام انتشار به جریان بحث‌های سیاسی افتاد.

خسروپناه درباره آخرین کتاب خود بیان کرد: کتاب «شب‌های نویسندگان و شاعران ایران» از سوی کانون نویسندگان منتشر شد که درواقع این کتاب به شرح سخنرانی‌های 60 تا 70 نویسنده و شاعر رودررو با مردم (برگزاری ده شب شعر و سخنرانی کانون نویسندگان ایران با میزبانی انستیتو گوته تهران در سال‌ 1356) می‌پردازد.

وی ادامه داد: این گردهمایی و بیان نظرات نویسندگان و شاعران رودررو با مردم از لحاظ تاریخ بسیار مهم بوده چرا که حتی این امر را در فضای باز سیاسی سال‌های 1320 تا 1332 هم شاهد نیستیم، در حقیقت در این گردهمایی نویسندگان مطرح می‌کنند که تفکر، اندیشه و رشد فرهنگ، با اعمال سانسور نابود می‌شود.

به گفته وی، در آن ده شب که در تاریخ معاصر ایران کم‌نظیر است، تعدی زیادی از نویسندگان و شاعران با هدف اعتراض به سانسور و اختناق سیاسی سخن گفتند و شعر خواندند و خواستار آزادی بیان شدند.

این پژوهشگر تاریخ احزاب سیاسی بیان کرد: در این کتاب چگونگی شکل‌گیری این ده شب و صحبت‌های نویسندگان و شاعران را مطابق نوارهایی که از سخنرانی‌های آنها در زمان ضبط شده بیان می‌کنم و تلاش کردم تا مطالب به گونه‌ای عنوان شوند که خواننده احساس حضور در آن زمان و مکان را حین مطالعه داشته باشد.

به گفته وی؛ امکان چاپ تمام اشعار شاعران در آن شب بنا به برخی دلایل مانند هزینه چاپ بالا فراهم نشد.

وی با بیان اینکه علاقمند به ضمیمه‌سازی فایل‌های صوتی سخنرانی‌ها به کتاب بوده اما این امر بخاطر عدم تبدیل نوارها به نسخه‌های دیجیتال تاکنون امکان‌پذیر نشده است، تصریح کرد: کتاب فوق با کتابی که از این ده شب توسط ناصر موذن در همان سال‌ها به چاپ رسید متفاوت است.

در انتهای این برنامه جمعی از حاضران سوالات خود را در رابطه با صحبت‌های خسروپناه از وی پرسیدند.