به گزارش خبرنگار رویدا فرهنگی، نشست «خواندن برای کودکان با نیازهای ویژه» یکشنبه شانزدهم مهرماه توسط شورای کتاب کودک در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد.

مهشید دولت، از اعضای شورای کتاب کودک و هماهنگ کننده کمیته خدمات کتابداری کودکان با نیازهای ویژه این نشست را با مقدمه کوتاهی درباره شورای کتاب کودک که از سال 41 کار ادبیات کودک را شروع کرده است، آغاز کرد و گفت:  شورا کار ادبیات برای کودکان ویژه را از دهه 70 شروع کرده و از آن سال‌ها برای چندین گروه کودکان با نیازهای ویژه کارهای گوناگونی از جمله تولید، تبدیل و بررسی انجام داده است. شورا در سال 1387 نمایشگاه بزرگی برگزار کرد که تمام محصولات بدست آمده در این سال‌ها را در آن عرضه کرد. از آن موقع به صورتی فعالیت‌ها متوقف شد. از تقریبا اواخر 93 و اوایل 94 این گروه کار خود را مجدد شروع کرد و به صورت تخصصی برای نابینایان کار کرد و امیدواریم برای ناشنوایان هم کار کنیم.

سوده کریمی، عضو گروه نابینایان و خدمات ویژه در شورای کتاب کودک، با بیان اینکه تاکید برخواندن کتاب ادبیات است و نه خواندن هر کتابی برای کودکان، بیان کرد: کودک ویژه در همه دنیا به کودکی گفته می‌شود که آموزش خاصی لازم داشته باشد و با آموزش خاص به او می‌توانیم نیازهایش را مرتفع کنیم تا در جامعه به همسالان خود نزدیکتر شود. کودکان ویژه که به آنها کودکان استثنایی هم گفته می‌شود، طیف‌های گوناگونی و نسبت به جامعه تعداد کمی دارند. عامل این مساله هیچ محدودیتی نمی‌شناسد و هر کودک از هر قشر و در هر زمانی می‌تواند به کودک ویژه تبدیل شود. هر جامعه باید برنامه مدونی برای این گروه از کودکان داشته باشد به خصوص که آنها زیورهای جمعیتی هستند و می‌توانند اگر خوب رشد داده شوند به جمعیت فعال اضافه شوند. متاسفانه والدین کودکان در همه دنیا به خصوص ایران وضعیت مناسبی ندارند.

کریمی با اشاره به اینکه کودک با شرایط خاص نیازهای خاصی دارد که منکر آن نمی‌شویم، افزود: این پدر و مادر کودکان ویژه اند که مورد تاکید بحث امروز ما هستند. بهتر است شرایط کودکان را درک کنند و کتاب‌های مناسب در اختیار آنها قرار دهند. شاید در بعضی مدارس و مراکز فرهنگی این اتفاق می‌افتد ولی این رویکرد باید گسترش پیدا کند. در خانواده‌ها وقتی کودک ویژه به دنیا می‌آید به نیازهای جسمی او توجه می‌شود ولی نیازهای روانی او که نخستین آنها کتاب خواندن است، مورد غفلت قرار می‌گیرد.

وی گام بعدی را کسب شناخت خانواده و جامعه از ویژگی‌های کودک استثنایی برای تدارک آموزش خاص آنها در نظر گرفت و افزود: اگر ما ویژگی‌های کودکان را بشناسیم تا بتوانیم کتاب‏‌های مناسبی برای آنها انتخاب کنیم، به آنها مانند همسالانشان برای دریافت‌های حسی و آموزشی کمک می‌کنیم. ضرورت و اهمیت کتابخوانی با شناخت ویژگی‌های کودک میسر خواهد شد ولی اینکه کودک را بشناسیم، به معنی این نیست که  بتوانیم کتاب‌های مناسب برایش انتخاب کنیم. این نکته ایست که پدر و مادر حتی برای شناخت آن دچار مشکل می‌شوند ونمی‌دانند که چه کتابی برایش مناسب است اینجاست که نقش کتابدارها مشخص می‌شود مخصوصا کتابدارهایی که با محوریت کودک ویژه فعالیت می‌کنند.

کریمی با ذکر این نکته که ما در حال حاضر نویسنده و ناشر خاص برای این کودکان نداریم، توضیح داد: فقط یکسری کتاب داریم که مناسب‌سازی شده و کتابدارانی که می‌تواند کتاب‌هایی را به ما معرفی کنند که مناسب است. ما به عنوان والدین در گام نخست، مربی و هرکس که با کودک ویژه در ارتباط است اگر بتوانیم کتاب مناسبی را با توجه به نیاز کودک ویژه در اختیار او قرار دهیم، قطعا سرعت رشد کودک افزایش می‌یابد.

خانواده اولین جامعه ایست که کودک در آن قرار می‌گیرد

مهشید دولت، عضو شورای کتاب کودک سخنان خود را با خواندن یک بند از ماده 23 پیمان نامه حقوق کودک اغاز کرد و گفت: «کشورهای طرف کنوانسیون اذعان دارند، کودکی که ذهنا یا جسما دچا ر نقص می‌باشد را در شرایط رشد قرار دهند که متضمن منزلت و افزایش اتکا به نفس آنها باشد و باعث شرکت فعال کودک در جامعه شود و از سوی دیگر باعث شود تا از یک زندگی آبرومند و کامل برخور دار  باشد.» دو بند دیگر هم در این ماده به کودکان با نیازهای ویژه می‌پردازد.

این عضو شورای کتاب کودک با بیان اینکه این موضوعی است که کل دنیا درباره آن فکر می‌کند و چالش دارد پس مهم است، ادامه داد: باید ابعاد رفتار با کودکان ویژه را بدانیم که ما فقط در این جلسه به عنوان خواندن کتاب به آن نگاه می‌کنیم. خانواده اولین جامعه ایست که کودک در آن قرار می‌گیرد، در خانواده است که افرادی را در اطراف خود می‌بیند که می‌تواند با آنها ارتباط برقرا کند و زمان بگذراند و گاهی هم با آنها کشمکش داشته باشد. اولین  معلمان خود را در همین جامعه می‌بیند یعنی مادر، پدر، خواهر و برادر اگر وجود داشته باشد. پس آنها را برای خود الگو قرار می‌دهد.

دولت توجه خانواده‌ها را بیشتر بر جسم کودک با نیازهای ویژه دانست و افزود: خانواده می‌خواهد با رفع نیازهای جسمانی کودک او را شبیه جامعه کند گاهی دلسوزی هم می‌کنند یعنی اولویت‌های دیگر را برای خود مد نظر قرار می‌دهد ولی به این فکر نمی‌کند که این کودک باید مانند دیگر کودکان از زندگی لذت ببرد و چون آن اولویت‌ها را دارد وقتی سمت خواندن کتاب می‌رود که سال‌های  کودکی پشت سر گذاشته شده است. تازه افراد به این نتیجه می‌رسند که او هم می‌تواند توانایی‌هایی داشته باشد و حال متوجه این می‌شود که او هم می‌تواند لذت ببرد و تازه در این زمان است که خواندن را برای او در نظر می‌گیرند.

این عضو شورای کتاب کودک خواندن کتاب را برای کودکان ویژه مهم‌تر از دیگر کودکان متصور شد و توضیخ داد: می‌توان گفت خواندن برای کودک با نیازهای ویژه خیلی مهمتر است چون کودک با نیازهای ویژه کمتر تجربه می‌کند؛ کودکی که در پارک می‌دود به سادگی زمین خوردن را تجربه می‌کند ولی برای مثال کودک نابینا یا کودکی که روی ویلچر است زمین خوردن را به همین سادگی تجربه نمی‌کند. خانواده نگران اند و کمتر او را در جامعه می‌برد.

 یک کتاب روی تمام کودکان تاثیر واحد ندارد

سمانه نادری، عضو گروه نابینایان شورای کتاب کودک، درباره اینکه برای این گروه از کودکان چطور باید کتاب خوانده شود توضیح داد و گفت: واقعا مهم است که هر کتابی مناسب هر کودکی نیست و باید کتاب مناسب آن کودک تهیه شود و خیلی مهم است که خانواده‌ها برای شناخت نیازهای کودکانشان مشاوره داشته باشند. یک کتاب روی تمام کودکان تاثیر واحد ندارد، جنسش و رنگش همه اینها احساس متفاوتی برای کودکان ایجاد می‌کند وقتی کتابی انتخاب می‌شود باید به این مساله توجه داشت.  

نادری در توضیح کتاب مناسب برای کودکان با نیازهای ویژه گفت: باید توجه داشت که کتبی انتخاب شود که موضوع ساده‌ای داشته باشد شناختی که کودکان ویژه از دنیای اطراف خود دارند با شناخت کودکانی که این اختلال را ندارند کمتر است و سطح رشد کمتری می‌توانند داشته باشند. مهم است که موضوع‌ها در حد درک کودک باشد. کتاب‌هایی باشد که در آن کلمات و جملات تکراری، زیادی باشد کودک از این تکرار و اینکه بتواند آن را به خاطر بسپارد لذت می‌برد. کتاب‌هایی درباره چیزهای که در اطرافش می‌بیند باشد یا کتابی که مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی را به او یاد دهد. حتما ظرفیت کودک در نظر گرفته شود. کودک چهار ساله عادی حداکثر در حد 12 دقیقه و کودک پنج ساله حدود 20 دقیقه می‌تواند به کتاب‌خوانی شما توجه کند، اما برای کودک با اختلال ذهنی پردازش چیزی که خوانده شده است، دشوارتر خواهد بود.

او سپس درباره نیازهای کتاب‌خوانی گروهای ویژه مختلف توضیح داد.