جستاری دیگر دو از سری جستارهای نقد و بررسی کتابهای نویسنده است.  او در این کتاب به نقد کتاب‌های برگزیده کودک و نوجوان پرداخته است که در سال‌های اخیر به چاپ رسیده است چراکه در زمینه کودک و نوجوان نقد کتاب کم تر وجود دارد.

نقد کتاب‌های کودک به این دلیل کم است که نویسنده‌ها برای اینکه بخواهند این کار را انجام دهند به وقت زیادی نیاز دارند و ترجیحشان این است که رمان یا مجموعه داستان بنویسند.

این کتاب مجموعه نقد شخصی نویسنده برآثار است و در آن از نوشته‌های دیگر نقادان استفاده نشده است.

گفتنی است جستار یک و سه نقد آثار بزرگسال است.

بخشی از متن کتاب

یک نفر گریه می‌کند جایی به همین نزدیکی
نقد داستان لالایی برای دختر مرده

حمیدرضا شاه آبادی متولد 1346 تهران و کارشناس تاریخ از دانشگاه تبریز است. او علاوه بر نویسندگی تجربه‌هایی در سینما و تئاتر نیز دارد. برخی از آثار مکتوب او عبارتند از: افسانه تیرانداز، حکایت مرد تنها، چشم‌های روشن، دایره زنگی، دیلماج، باران و تابستان، مقدمه ای بر ادبیات کودک، کمپوت گیلاس و ....

لالایی برای دختر مرده، اثر دیگر شاه‌آبادی است که برگزیده جشنواره کتاب سال شهید غنی‌پور، در گروه نوجوان، و برگزیده سیزدهمین دوره کتاب کودک و نوجوان سال 56 و 57 است. این کتاب در 156 صفحه توسط نشر افق در سال 1387 به چاپ رسیده است.

خلاصه

حوادث رمان لالایی برای دختر مرده در یک مجتمع مسکونی به نام ارغوان، که نویسنده آن را متعلق به شمال غربی تهران می‌داند، اتفاق می‌افتد. ساختمان‌های این مجتمع نیمه کاره هستند. آغاز این رمان با حاثه مرگ مهندس ارغوان در این مجتمع شروع می‌شود، که از داربست می‌افتد. زهره دختری است در خانواده‌ای که چهار پسر دارند و او تنها دختر خانواده است، زندگی می‌کند. خانواده او به او توجه ندارند و حتی گاهی موجبات آزار او را فراهم می‌آورند. زهره با حکیمه دختری که در واقع یک روح است، دوست می‌شود. دختری که دست‌هایش سوخته و موهای خاکستری دارد. هیچ‌کس حرف‌های زهره را در مورد او باور نمی‌کند. آقای ناصری که استاد دانشگاه است، برای ارائه مقاله ای به مجله دانشگاه به دنبال موضوع فروخته شدن دختران است. او در این ارتباط متوجه دختران قوچانی می‌شود. که در جریان وقایع صد سال پیش-زمان قاجار-اتفاق افتاده است. یعنی دخترانی که توسط اهالی دهات قوچان، و یا ماموران مالیات به روسیه فروخته می‌شدند و به عشق آباد و سایر جاهای روسیه فرستاده می‌شدند. او این اطلاعات را از مدارکی که در کتابخانه توسط میرزا جعفرخان منشی که از طرف رئیس مجلس شورای ملی مامور سفر به قوچان می شود، کسب می‌کند. او متوجه آمار بالای این دختران می‌شود. آقای ناصری دوست ناشری دارد به نام مجید که دختری به نام مینا دارد. مینا اهل مطالعه است و به پدرش در امر ویراستاری کمک می کند. او اثر اقای ناصری را که برای چاپ به پدرش داده، می‌خواند و با اینکه امانت است به دوستش زهره هم می‌دهد. حکیمه روح داستان دنبال پدر ومادر خود است. او روی زانوی پدرش می‌خوابد و وقتی بیدار می شود، می بیند همراه مردی سوار بر اسب می‌رود.

نقد

رمان لالایی برای دختر مرده، رمانی است واقعیت گرا، در ژانر خانوادگی-اجتماعی-تاریخی. این رمان برای مخاطب نوجوان به نگارش درآمده، و بخشی از حوادث در بازگشت به گذشته مربوط به دوره قاجار، و بخش‌های دیگر آن در ارتباط با حوادث امروز خانواده و اجتماع است. مکان‌های رمان، شهرک ارغوان تهران- مربوط به حوادث کنونی- و قوچان، و عشق آباد روسیه- مربوط به حوادث قدیمی‌تر است. شاه آبادی این کتاب را به یاد دختران قوچانی نوشته، و به دخترانش هدیه کرده است. از مشخصات این کتاب که تفاوت ویژه‌ای با کتاب‌های دیگر دارد، عنوان بخش‌های کتاب است که با نام شخصیت های داستان -زهره، حکیمه، من، مینا و میرزا جعفر خان و ...- آورده شده است. موضوع این کتاب درباره بی‌توجهی به دختران، و نگاه جنس دومی به آن‌هاست، که در مراتب بالاتر به فروختن آن‌ها، و ناهنجاری های دیگر مانند سوء استفاده از دختران را مورد توجه قرار می‌دهد. این مطلب از چنان  اهمیتی برخوردار است که نویسنده یک بخش از کتاب را به معرفی اسامی دخترانی اختصاص داده که در دهات اطراف قوچان، برای تادیه وجه مالیات حکومت خراسان، توسط اهالی، یا ماموران مالیات به طوایف ترکمن روسیه فروخته می‌شدند.

رئالیسم این اثر، رئالیسم انتقادی است. انتقاد به رفتارهای ناصحیحی که در گذشته هم از طریق خانواده و هم از طریق اجتماع و مامورین دولتی در ارتباط با دختران انجام می‌گرفت. این رفتارها گاهی در مورد پسرها در اندازه‌ای بسیار محدودتر- نیز اعمال می شد. موضوع این کتاب علاوه بر وجه داستانی خود، از این جهت که بیانگر واقعیتی است که سال‌ها مردم این سرزمین با آن درگیر بوده اند. و با توجه به تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده و بر اساس سند و مدرکی که به دست آمده، می‌تواند بیانیه (مانیفست)، و گزارش یا مقاله ای در پاره آسیب‌شناسی رفتار با دختران دیروز و حتی در پاره ای موارد امروز، نیز باشد که به مخاطب ارائه شود. چنان که دخترانی چون حکیمه‌ها که دیروز به دلیل فقر مالی فروخته می‌شدند، یا سر راه گذاشته می‌شدند یا... امروز نیز با میزانی بسیار کمتر، و به شکلی دیگر در بعضی از خانواده‌ها به دلیل فقر فرهنگی و مالی و دلائلی دیگر چون پسر سالاری و دختر گریزی یا جنس دوم انگاری و موارد دیگری چون توجه به برخی خرده فرهنگ‌ها، با آن‌ها برخورد می‌کنند.