به گزارش رویداد فرهنگی، فرید مرادی، مدیر انتشارات نگاه در برنامه «سرزمین واژه‌ها» از رادیو فرهنگ چهارشنبه 23 شهریورماه به بررسی نمایشگاه بین‌المللی کودکان و نوجوانان کتاب بلونیا در شهر ایتالیا پرداخت.

قصد داریم سفری به کشور ایتالیا و شهر بلونیا داشته باشیم که همه ساله در فروردین ماه نمایشگاه بین‌المللی کتاب کودکان و نوجوانان برگزار می‌شود. پرواز مستقیم از تهران به بلونیا وجود ندارد و مسافران می‌توانند بعد از سفر به رم یا میلان با یک پرواز به شهر بلونیا رسند.

ارتباط نشر ایران با بلونیا یک ارتباط دیرین و قدیمی است

بلونیا یک شهر صنعتی دارای کارخانه‌های تولیدی بسیار زیادی است و مردم آن زندگی متوسط دارند، بخش کارگری آن بسیار پویا و فعال است. نمایشگاه کتاب بلونیا نزدیک به 6 دهه است که در این شهر برگزار می‌شود. از ایران سابقه حضور در بلونیا بسیار طولانی است قبل از انقلاب با فعالیت‌هایی که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در تولید کتاب کودک با استانداردهای جهانی داشت باعث شد که این ناشر در نمایشگاه کتاب بلونیا حضور داشته باشد.

قبل از انقلاب چندین جایزه به تصویرگران کتاب کودک از طرف نمایشگاه کتاب بلونیا داده شده و فرشید مثقالی اولین برنده جایزه تصویرگری کتاب از بلونیا شد، لذا ارتباط نشر ایران با بلونیا یک ارتباط دیرین و قدیمی است.

نمایشگاه کتاب کودک در بلونیا در این شهر بازتاب گسترده‌ای دارد و ناشران ایتالیایی در کنار نمایشگاه به فعالیت می‌پردازند و کتاب‌های خود را عرضه می‌کنند که فروش مستقیم دارد برعکس خود نمایشگاه که مطابق نمایشگاه‌های بین‌المللی دیگر فروش مستقیم کتاب در آن وجود ندارد.

نمایشگاه کتاب بلونیا به دلیل چند ویژگی از سایر نمایشگاه‌ها متفاوت است، اول مسابقات و رقابت‌هایی که از ماه‌ها قبل تدارک دیده می‌شوند و تصویرگران، کتابپردازان و نویسندگان کتاب کودک آثار خود را برای رقابت به این نمایشگاه عرضه می‌کنند، در آنجا بهترین‌ها برگزیده می‌شوند و جایزه ویژه بولونیا در حوزه‌های مختلف به آنها تعلق می‌گیرد.

عاملی مهم در کمک به گستره بین‌المللی شدن نشر کتاب در ایران

نکته جذاب دیگر نمایشگاه بلونیا که می‌تواند مورد توجه مردم قرار گیرد مهندسی و ساختار کتاب است، شاید در هیچ حوزه‌ای مثل حوزه کودک ناشر کتاب نتواند هنرهای مختلف مثل طراحی جلد، صفحه‌آرایی، گرافیک و نقاشی را به کار برد و نمایشگاه کتاب بلونیا یک واریته رنگارنگی از تحولات و تغییرات ساختاری کتاب را عرضه می‌کند که در نوع خود استثنایی و بی‌نظیر است، علاوه بر این در کنار نمایشگاه بلونیا وسایل کمک آموزشی، تفریحی و اسباب بازی هم ارائه می‌شود که این امر زیبایی‌های خاص خود را دارد و به همین علت بازدید از آن گسترده‌تر از نمایشگاه‌های دیگر است.

ناشران از ایران مستقیم در نمایشگاه کتاب بلونیا حضور پیدا نمی‌کنند البته طی 20 سال اخیر تعدادی از این ناشران در آن نمایشگاه غرفه گرفته و حضور یافتند، حتی گاهی توانستند با مذاکراتی به مبادله حق رایت با ناشران دیگر جهان بپردازند مثلا نشر ذکر و نشر شباویز از ناشران ایرانی هستند که طی مذاکراتی همه ساله حقوقی مثل تصویرگری یا ترجمه کتاب را به ناشران دیگر واگذار کنند. این امر به گستره بین‌المللی شدن نشر کتاب در ایران کمک می‌کند که حوزه کودک به خصوص در آن بسیار جذاب است.

ایجاد شکل جذاب تولید کتاب کودک در ایران توسط کانون پرورش فکری

اگر بخواهیم درباره نشر کتاب کودک در دنیا و ایران صحبت کنیم یک فاصله‌ای را می‌بینیم. نشر کتاب کودک در دنیا یک سابقه‌ای معادل چاپ و نشر دارد و خیلی زود با فعال شدن موسسات نشر در جهان، کتاب کودک هم در زمره اصلی‌ترین تولیدات کتاب قرار گرفت اما در ایران تا دهه 40 که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شکل گرفت، کتاب کودک خیلی فاصله‌ای با کتاب بزرگسال نداشت و تولید کتاب کودک نتواسنته بود شکل جذاب و مورد توجه کودکان را به خود گیرد اما در این سال خوشبختانه کانون توانست با یک برنامه‌ریزی وسیع و به کارگیری بسیاری از نویسندگان و پژوهشگران کتاب‌هایی را مناسب کودکان تولید کند و از همان زمان حضور در نمایشگاه بلونیا کمک کرد تا اطلاعات و دانسته‌های تولید این نوع کتاب در ایران ضمن ورود افزایش پیدا کند.

استانداردهای لازم برای تولید کتاب کودک با کتاب‌ها بزرگسال کاملا متفاوت است و به همین خاطر حساسیت تولید کتاب کودک بسیار بالاتر از کتاب بزرگسال است چرا که کتاب کودک خط و جهت فکری را برای آینده فکری کودک روشن می‌کند، درواقع آنچه را که باید در زمینه‌های ذهنی به آنها بپردازد از همین کتاب‌ها ناشی می‌شود.

روند رو به جلو نشر کتاب کودک پس از انقلاب اسلامی

خوشبختانه پس از انقلاب اسلامی ایران نشر کتاب کودک یک روند رو به جلو پیش گرفت و در سال‌های اخیر ناشران کتاب کودک در ایران توانسته‌اند به استانداردهای نشر جهانی برسند. تولید کتاب کودک در ایران در حال حاضر فاصله چندانی با نشر کتاب کودک در جهان ندارد،به همین دلیل حضور ناشران ایرانی در نمایشگاه کتابی مثل بلونیا همه ساله روبه افزایش است و رفتن به این نمایشگاه‌ها، بازدید و جمع‌آوری تجربیات متراکم شده در آن فضا باعث می‌شود که بخشی از آنها به ایران منتقل شود.

در سال‌های گذشته ندانستن زبان یکی از مشکلات اصلی ناشران ایرانی شرکت کننده در نمایشگاه کتاب بلونیا بوده است و این امر سطح ارتباط را بسیار پایین می‌آورد. به نظر من نشر کتاب در ایران باید سطح ارتباط خود را حتی اگر در میدان و دفاتر نشر ما افراد زبان‌دانی وجود ندارند به وسیله مترجمان و غیره بالا برند و از این راه اطلاعات بیشتری کسب کنند تا بتوانند دستاوردها را در ایران در حوزه کاری خود مورد استفاده قرار دهند.

نمایشگاه کتاب بلونیا از میدان‌های اقتصادی فعال در ایتالیا یعنی بزرگترین میدان نقل و انتقال حق رایت چاپ کتاب است. حقوق متعدد چاپ کتاب کودک (مثل حقوق نوشتاری، صفحه‌آرایی و غیره) آن را با چاپ کتاب بزرگسال متفاوت می‌کند و این باعث می‌شود که اقتصاد نشر در ایتالیا رونق گیرد چون عین سایر کشورهای جهان اتحادیه ناشران ایتالیا مجری، برنامه‌ریز و گرداننده نمایشگاه بین‌المللی کتاب بلونیا است و به این ترتیب خود کشور ایتالیا توانسته از این منظر هم بسیار استفاده کند.

هرکتابی را می‌توانید از تمام کتابفروشی‌ها بخرید

وقتی به ایتالیا سفر می‌کنید، آنجا کشوری با پیشینه تاریخی بسیار کهن است. در اروپا که منابع زیرزمینی و معدنی بسیار کم است عمده کشورها از دو راه اقتصاد خود را می‌چرخانند که یکی از آنها تولید صنعتی و دیگری جذب گردشگر است. جذب گردشگر نه تنها با برگزاری نمایشگاه‌هایی خاص مثل بلونیا یا فرانکفورت صورت می‌گیرد بلکه آثار و جاذبه‌های تاریخی در این زمینه بسیار کمک می‌کنند، بنابراین کسانی که بلونیا می‌روند می‌توانند مدت سفر خود را چند روزی اضافه و به جاهای مختلف و زیبای این کشور سرکشی کنند.

مسئله جذاب دیگر در ایتالیا و بلونیا، درخواست کتاب است، وقتی به عنوان مشتری کتاب به موسسات مختلف یا کتابفروشان مراجعه می‌کنید تقریبا تمام کتاب‌هایی که کتابفروشی‌های شهر دارند به صورت آنلاین در اختیارشان است و اگر کتاب مورد درخواست شما را نداشته باشند بعد از یک فرصت کوتاه کتاب را از محلی دیگر برای شما به شکل اینترنتی ارسال می‌کنند.

این مسئله نشان می‌دهد که آنها برای عرضه کتاب و جذب مشتریان خود به دستاوردهای مدرن خیلی دارند و اجازه نمی‌دهند که مشتری کتاب به راحتی دست خالی از مغازه آنها بیرون رود.

امید دارم که ناشران کتاب کودک ما با حضور بیشتر در نمایشگاه بلونیا بتوانند دستاوردهای حاصل از سفر را هم عرضه کنند یعنی با ایجاد فضاهایی در مطبوعات حاصل این سفرها که می‌تواند برای دست‌اندرکاران چاپ و نشر مفید باشد را در اختیار ناشران دیگر قرار دهند.

از نظر ارتباطات جهانی یکی از کشورهای محروم هستیم

به خاطر نداشتن کپی‌رایت و نپیوستن به کنوانسیون جهانی رایت همچنان یکی از کشورهای محروم از نظر ارتباطات جهانی هستیم و امیدوارم که سهم ارتباط نشر کتاب در ایران با نشر جهانی قبل از پیوستن دولت به این کنوانسیون به گونه‌ای صورت گیرد که اذهان آنها ابهام‌زدایی شود و به تدریج ناشران جهان متوجه شوند که ناشران ایرانی تمایل دارند با کسب اجازه و دریافت مجوزهای لازم کتاب‌های آنها را در کشور ترجه و چاپ کند، البته این مشکل وجود دارد که اگر ناشری هم دست به این اقدام زند و از یک ناشر خارجی مجوز نشر کتابش را تهیه کند تضمینی وجود ندارد که دیگری در ایران آن کتاب را ترجمه و چاپ نکند چون هنوز قوانین محکمی در این زمینه نداریم.

آسیب بزرگ دیگر رعایت نکردن حق کپی رایت این است که آثار کم کیفیت یا بدکیفیت افزایش پیدا می‌کنند چون وقتی کتاب را بدون ارتباط با ناشر اصلی به کشور آوریم ممکن است با شتاب این کتاب در اختیار مترجمان قرار گیرد و آن کتاب چاپ شود و آنچه به بازار عرضه می‌شود فاقد کیفیت‌های مطلوب از نظر ترجمه باشد، این اتفاق درباره کتاب هری‌پاتر در کشور رخ داد.

طراحان ایرانی در بلونیا شناخته شده هستند

بلونیا آرام است و می‌تواند در کنار بازدید از نمایشگاه برای بازدیدکنندگان یک فراغت بالی را ایجاد کند.

ارتباطی که از سال‌های اولیه تشکیل نمایشگاه بلونیا با ناشران ایرانی وجود داشته از دیگر نکات مطرح است، به خصوص طراحان ایرانی در بلونیا بسیار شناخته شده هستند و آثار طراحان ایرانی جوایز متعددی طی دهه 40 شمسی تاکنون از بلونیا تصاحب کردند که از افتخارات فرهنگی ما است.

بلونیا نمایشگاهی است که مانند تمام نمایشگاه‌های دنیا کتاب به هیچ عنوان در آن تک فروشی نمی‌شود و با مذاکره و گفتگو می‌توان در روز آخر ناشران را متقاعد کرد که کتاب را بفروشند و این اتفاق در سال‌های اخیر بسیار افتاده و خیلی از ناشران کتاب کودک ایران توانستند از نمایشگاه کتاب بلونیا بازدید کنند و کتاب‌هایی را از آنجا با خود به کشور آورند.