به گزارش رویداد فرهنگی، سلسله برنامه «سکوت کتاب» از رادیو فرهنگ دوشنبه 30 مردادماه به بررسی چالش‌هاش عرصه نشر در سال‌های اخیر پرداخت.

داود موسایی، مدیر انتشارات فرهنگ معاصر در این برنامه بیان کرد: به نظر من اسم واقعی قاچاق کتاب، «سرقت کتاب از مولف و ناشر» است. تقریبا از سال 1345 در حرفه کتاب مسغول هستم، در گذشته مجموع کتاب‌هایی که شاید به صورت غیرقانونی ارائه می‌شد کتاب‌های انقلابی (چپ یا اسلامی) بود که پنهانی به فروش می‌رسید و تعداد افرادی که این کتاب‌ها را چاپ می‌کردند کاملا مشخص بود.

وی ادامه داد: کتاب‌هایی مثل «مادر گورکی»، «میراث»، «رساله حضرت امام خمینی(ره)» و غیره از جمله کتاب‌هایی بودند که به صورت غیرقانونی و پنهانی منتشر می‌شدند. بخش هدف‌دار چاپ و فروش غیرقانونی برخی کتاب‌ها در آن زمان بیشتر از بخش سودجویی از آنها بود.

دستگاه‌های پرینتری دیجیتالی قاچاق کتاب را تسهیل کرد

موسایی عنوان کرد: آنچه که امروز اتفاق می‌افتد، پدیده و نقطه عکس ماجرای اتفاقات گذشته است و مسئله هدف فرهنگی و سیاسی در آن نیست و صرفا سودجویی و سرقت است.

وی با اشاره به فردی که 25 سال پیش قصد سرقت آثار یا قاچاق کتاب را داشت، توضیح داد: باید با چاپخانه‌ها قول و قرار می‌گذاشت که چون بیشتر آنها تحت کنترل بودند انجام این کار خیلی دشوار می‌شد اما حضور دستگاه‌های پرینتری دیجیتالی این کار را آسان کرد و تعداد چاپخانه‌ها را به حدی رساند که نام و برند دستگاه ریسوگراف برای چاپ کتاب‌ها استفاده می‌شود (می‌گویند کتاب‌ها را ریسو کنید).

موسایی با بیان اینکه این دستگاه‌ها با قیمت‌های پایین می‌توانند شبیه کتاب اصلی را با کیفیتی پایین‌تر چاپ و منتشر کند، اظهار داشت: فکر می‌کنم عرضه کتاب به صورت قانونی 50 یا 60 درصد تولید کتاب در ایران و مابقی (حدود 40 درصد) غیرقانونی است به همین دلیل باید قانونی و غیرقانونی بودن را تعریف کنیم.

وی با اشاره به تعاریف قانونی و غیرقانونی بودن تولید کتاب در ایران ادامه داد: بخشی از این امر اخلاقی است مانند رعایت کپی‌رایت جهانی که ما این قرارداد را امضا نکردیم. بخش عمده‌ای از کتاب‌هایی که امروزه چاپ می‌شوند کتاب‌هایی برای آموزش زبان‌های مختلف است و در این بازار بزرگ عده‌ای زیادی مشغول کار هستند که من آنها را به جای ناشر، «کتاب چاپ کن» می‌دانم، البته این مورد برای کتاب‌های دانشگاهی هم صادق است.

ناشران خارجی باید با ناشران ایرانی مدارا کنند

مدیر انتشارات فرهنگ معاصر با اشاره به کتاب‌های ترجمه شده گفت: چاپ این نوع کتاب‌ها غیرقانونی رسمی نیست، مثلا به ما گفته می‌شود می‌توانیم به جیب فردی که از کنارمان عبور می‌کند دست ببریم چون آن فرد ایرانی نیست، اما آیا اخلاقا حق داریم چنین کاری را انجام دهیم.

وی تصریح کرد: گروهی در خارج از کشور متشکل از چندین نفر کتابی پزشکی را تدوین می‌کنند که مبنای رشته‌ای تحصیلی می‌شود اما ما به راحتی آن کتاب را بدون پرداخت حق مولف ترجمه می‌کنیم البته به ندرت ناشرانی در حوزه‌های مختلف هستند که حق رایت را پرداخت می‌کنند.

وی با اشاره به عدم درک ناشران خارجی بیان کرد: ناشران خارجی باید با ناشران ایرانی که می‌توانند در کشور خود رایگان به ترجمه کتاب‌های آنها بپردازند اما اخلاقا کپی رایت را رعایت می‌کنند، مدارا کنند.

بخش عمده‌ای از پایین بودن تیراژ کتاب‌ها تقصیر ناشران است

موسایی با بیان اینکه ناشران مقصر بخش عمده‌ای از پایین بودن تیراژ کتاب‌ها هستند و نمی‌توان تمام این مسئله را برگردن خریداران کتاب انداخت، ادامه داد: معتقدم که کتاب در ایران خریدار دارد و مهمترین دلیل هم هجوم آنها در نمایشگاه کتاب است که با صرف وقت و گرمای اردیبهشت ماه برای خرید کتاب به جنوبی‌ترین نقطه تهران می‌آیند، اما متاسفانه ما ناشران ذوق و سلیقه مردم در کتاب را نشناختیم.

مدیر انتشارات فرهنگ معاصر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را وزارتخانه‌ای مظلوم عنوان کرد و گفت: وزارت ارشاد باید این اعتماد را بین مردم به وجود آورد که کتاب‌ها آنطور که مردم فکر می‌کنند سانسور نمی‌شود به عنوان مثال وقتی درباره تفاوت چاپ فرع و اصل یک کتاب سوال می‌پرسیم گفته می‎شود که یکی سانسور نشده قدیمی و دیگری سانسور شده است، درحالیکه این صحبت دروغ محض است و حتی آن فروشنده هم نمی‌داند که آن دو کتاب در چه قسمت‌هایی تفاوت دارند (قسمت‌های سانسور شده را نمی‌دانند چون در اصل چنین چیزی هم وجود ندارد) لذا تمام دستگاه‌های مرتبط فرهنگی باید این اعتماد را برگردانند.

وی درباره پدیده نوظهور قاچاق کتاب و ریشه‌های سوءاستفاده سودجویان توضیح داد: نمی‌توان به این پدیده که درحال حاضر به وجود آمده است ساده‌انگارانه نگاه کرد، عده‌ای بساط کرده و این کتاب‌ها را می‌فروشند اما بساط کتاب‌های غیرقانونی سد معبر نیست و آیا شهرداری نمی‌تواند این بساط‌ها را جمع کند.

به گفته وی، کتاب «کلیدر» او را که ناشر و مولف از آن زندگی می‌کنند، قاچاق کرده‌اند.