به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، همزمان با روز درگذشت سیمین بهبهانی، سومین نشست از سلسله نشست‌های «صد سال ادبیات ایران»  توسط گروه هنر و ادبیات انجمن اندیشه و قلم با همکاری پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز شنبه  28مردادماه برگزار شد.

در این نشست فاطمه راکعی؛ شاعر و منتقد، علیرضا طبایی؛ شاعر و پژوهشگر ادبی، و علیرضا رئیس‌دانا؛ ناشر آثار سیمین بهبهانی، و احدرضا توجهی به عنوان مجری و کارشناس حضور داشتند.

شعرهای سیمین بهبهانی آینه تمام‌نمای تاریخ اجتماعی ایران است

در ابتدای جلسه علیرضا رئیس‌دانا، مدیر موسسه انتشاراتی نگاه درباره تجربیات خود از بیش از 40 سال کار نشر و خاطراتش از سیمین بهبهانی برای حاضرین توضیح داد. وی از چگونگی آغاز به کار انتشارات نگاه و چاپ اولین کتابش که نمایشی از بهرام بیضایی بود سخن گفت.

رئیس دانا بیان کرد: من حدود سه هزار جلد کتاب چاپ کرده‌ام. امسال در چهل و پنجمین سال تاسیس انتشارات نگاه تصمیم گرفته‌ایم حدود 90 عنوان کتاب را به چاپ برسانیم. من از همان موقع که کتابفروش بودم اعتقاد داشتم که باید کتاب‌های خاصی را چاپ کنم.

رئیس دانا در پاسخ به سوال توجهی، درباره نحوه انتخاب آثار شاعرها برای نشر از خاطراتش و اینکه چطور کتاب‌های احمد شاملو و سیمین بهبهانی را به چاپ رسانده است گفت. رئیس دانا اعلام کرد که ناشر انحصاری کتاب‌های شاملو انتشاراتی نگاه است و دیگر ناشران به صورت غیرمجاز آثاری از وی به چاپ می‌رسانند. وی همچنین در بخشی دیگر از صحبت‌هایش ادعا کرد معتقد است فروغ در یک تصادف ترور شده است.

وی در ادامه گفت: سیمین بهبهانی همیشه می‌گفت که تمام شعرهایش آینه تمام‌نمای تاریخ اجتماعی ایران است. او در هر شرایطی شعرهای خوبی گفته است.

شعرهای بهبهانی از «مرمر» متحول شد تا به «رستاخیز» رسید

علیرضا طبائی، شاعر و ترانه‌سرا با حضور در این نشست به مرور اشعار و نقد کارهای سیمین بهبهای پرداخت. طبائی کارهای بهبهانی را بیشتر سنتی و کلاسیک خواند. وی افزود: بهبهانی از نیمه اول کتاب مرمر، شعرهایش دچار یک تحول شدند. از این کتاب به بعد اشعار سیمین بهبهانی از لحاظ زبان، نگاه و بیان متحول شدند.

وی ادامه داد: از کتاب رستاخیز به بعد سیمین بهبهانی شعرهایش را از درون و بیرون متحول می‌کند. از این کتاب به بعد بهبهانی دست به کشف‌های جدید در اوزان غزل‌های خود می‌زند. وقتی محتوا و طرز نگاه یک شاعر تغییر کند، آن وقت شاعر به یک زبان و طرز بیان تازه نیاز دارد.  

به اعتقاد طبائی، بهبهانی با توجه به ویژگی‌ای که در روحیه خود داشت، همیشه کوشش می‌کرد در شعرش به مسائلی بپردازد که بیشتر جنبه حس و عاطفه شخصی یا اجتماعی دارد. وی افزود: هرچه که بیشتر می‌گدشت کارهای بهبهانی بیشتر درگیر مسائل روز اجتماعی شد و از حالت بیان عاطفی که در آغاز داشت فاصله گرفت.

در ادامه عطایی به تاثیر سیمین بهبهانی در شعر غزل اشاره کرد و گفت: کار مهمی که سیمین بهبهانی در غزل انجام داد تحولی است که در اوزان عروضی ایجاد کرد. بهبهانی اوزان جدید را با تکرار کلمات کشف کرد.

سیمین بهبهانی پز سیاسی نمی‌داد

 فاطمعه راکعی، شاعر و منتقد نیز درباره سیمین بهبهانی گفت: سیمین بهبهانی شخصیتی داشت که با همه صداقت یک شاعر پر از شور و عشق، به انسان و جامعه نگاه می‌کرد. موضع‌گیری‌های بهبهانی درباره زنان و جامعه با تمام وجودش آمیخته بود. هیچ‌کدام از کارهایش پز سیاسی نبود.

وی ادامه داد: بهبهانی دردها را با تمام وجودش حس می‌کرد. و وقتی شعری برای یک رقاص، روسپی یا فقرا می‌گفت با آنها درگیری حسی پیدا می‌کرد.

راکعی درباره گرایش‌های فکری بهبهانی گفت: بهبهانی گرایش‌های دموکراسی‌خواه داشت. مثلا در شعر بهبهانی به نام «به تو چه» می‌بینیم که او درباره آزادی چه فکر می‌کند. تفکر او این این بود که هر فرد باید اجازه داشته باشد هر اندیشه‌، گرایش‌های و رفتاری که از دیگران سلب آزادی نمی‌کند، داشته باشد. اگر کسی جور دیگری فکر می‌کند، نباید در حقوق اجتماعی دیگران مداخله کنند.

وی همچنین اظهار داشت که عده‌ای بودند که اجازه نمی‌دادند بهبهانی حتی در جلسه‌های شعرخوانی حضور داشته باشد. راکعی خاطره‌ای از یک جلسه شعرخوانی تعریف کرد که وقتی سیمین بهبهانی به روی صحنه رفت چراغ‌ها را خاموش کردند و اجازه شعرخوانی به بهبهانی داده نشد.

راکعی این تصور که سیمین بهبهانی شاعری مخالف نظام بود را تکذیب کرد و گفت: بهبهانی شاعر زمانه خود و تحت تاثیر تحولات اجتماعی آن روزگار بود او زیباترین شعرها را برای جنگ، رزمندگان و مادران شهید گفت. شعرهایی که از شعرهای شاعران انقلاب هم زیباتر بودند؛ البته با نگاه ضد جنگ. با همه عواطفش درگیر شد با رزمندگان و مادرانی که بچه‌هاشان را در جنگ از دست دادند. شعری که برای فتح خرمشهر گفته بسیار شعر ماندنی و زیبایی است.

وی افزود: دفاع سیمین بهبهانی از زنان، جامعه و آزادی با وجودش گره خورده بود و به نظر من سیاسی نبوده‌اند. در آثار متاخر ایشان مقداری تم سیاسی را بیشتر می‌بینیم که دلیلش هم این بود که وقتی می‌دید در مقابلش موضع می‌گیرند مقداری رفتارش رادیکال شد.