کارشناس مسئول واحد شابک، شماره استاندارد بین‌المللی کتاب (شابک) را بهترین و سریعترین راه برای پیدا کردن کتاب مورد نیاز خود از میان انبوهی از کتاب‌ها معرفی کرد.
به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، کارگاه یک‌روزه شابک دوشنبه بیست و سوم مردادماه از سوی خانه کتاب برگزار شد.
روح‌الله سلطانی، کارشناس مسئول واحد شابک در این کارگاه درباره کاربرد شماره شابک در صنعت نشر بیان کرد: شماره شابک مخفف شماره استاندارد بین‌المللی کتاب به عنوان یک شماره منحصر به فرد در سطح جهان است که قابلیت دارد جایگزین اطلاعات کتاب‌شناختی مثل عنوان، نام نویسنده و سایر اطلاعات کتاب شود.
وی با اشاره به تاریخچه پیدایش شماره شابک عنوان کرد: در سال 1966 با توجه به اینکه استفاده از رایانه در بازار به خصوص در کار توزیع و فروش بسیار توسعه پیدا کرده بود اکثر فروشگاه‌های بزرگ با مشکلاتی مثل پردازش اطلاعات محصولات خود روبه‌رو و در نتیجه به دنبال یک کد واحد و منحصربه فرد بودند تا بتواند جایگزین اطلاعات کتاب شود.
200 کشور عضو استاندارد سازمان جهانی شابک
سلطانی با بیان اینکه در سال 1967 شرکت اسمیت به طراحی چنین شماره‌ای اقدام کرد، اظهار داشت: این تجربه موفق در کتابفروشی اسمیت و در انگلستان باعث شد که بقیه نهادهای وابسته به حوزه کتاب که دنبال چنین راهکاری برای کل بازار کتاب در انگلستان و اروپا و آمریکا بودند، ضمن همکاری با یکدیگر در سازمان جهانی ایزو، استاندارد داخلی مورد استفاده این کتابفروشی را بسط دادند و یک استاندارد جهانی تحت عنوان استاندارد 2108 تحت استانداردهای ایزو به وجود آوردند که باعث سازماندهی بیشتر در حوزه کتاب می‌شد.
به گفته وی، برای اداره این استاندارد یک سازمان جهانی به نام شابک تشکیل شد که دفتر مرکزی آن در برلین آلمان بود، درواقع سازمان مرکزی مسئولیت پیدا کرد که این استاندارد را در سطح جهان گسترش دهد اما دفتر این سازمان جهانی به انگلستان منتقل شده و از آنجا مدیریت می‌شود.
وی عنوان کرد: در وضعیت کنونی حدود 200 کشور عضو این استاندارد هستند و به غیر از کشورها حتی واحدهای جغرافیایی هم از این استاندارد استفاده می‌کنند، ایران هم به دلایل حضور رایانه و نیاز استفاده از یک کد واحد عضو این استاندارد شد.
ایران دارای دو شناسه معتبر گروهی 964 و 600
کارشناس مسئول واحد شابک ادامه داد: در سال 1372 به صورت آزمایشی ایران به پیشنهاد معاونت فرهنگی و خانه کتاب عضو این نظام و بعد از یکسال عضویت ایران نهایی شد و شناسه‌ای را در این نظام منحصرا برای ایران با کد 964 اختصاص دادند که امکان شماره‌گذاری یک میلیون کتاب را به کشور ما می‌داد.
به گفته وی، در سال 1386 پس از به اتمام رسیدن برخی از گروه‌های پیش شماره 964 شناسه گروهی جدید 600 به ایران اختصاص پیدا کرد و در حال حاضر ایران دارای دو شناسه معتبر گروهی 964 و 600 است که برای نشر ایران قابل استفاده هستند.
وی اظهار داشت: شیوه ارائه خدمات به مخاطبان در واحد شابک خانه کتاب از زمان تاسیس در سال 1372 تاکنون به منظور جلب رضایت مراجعان تغییراتی روبه جلو داشته است، برهمین اساس همواره تلاش شده از روزآمدترین ابزارها برای ارائه خدمات استفاده شود. درسال 1391 به منظور تسهیل و تسریع فرآیند صدور شابک، پس از بررسی‌های لازم نخستین نسخه سایت شابک راه‌اندازی شد.
به گفته وی، این سایت همواره به منظور روزآمد شدن و استفاده از نرم‌افزارهای جدید مورد بازبینی قرار گرفته است، نسخه جدید سایت شابک در سال 1394 ارائه شد که در این نسخه فرآیندها و صفحات سایت ویرایش و خدمات جدیدی به خدمات پیشین افزوده شده است.
فرصتی مناسب برای بهینه‌سازی تجارت کتاب
سلطانی درباره خدمات سایت شابک عنوان کرد: عضویت در نظام شابک، درخواست شابک، دریافت شابک، اختصاص شابک به آثار در دست انتشار ناشران، تولید بارکد شابک، ویرایش اطلاعات ناشران و ناشران مولف توسط اعضا، تهیه گزارش از فهرست کتاب‌های ثبت شده ناشران و ناشران مولف در بانک خانه کتاب، نظرسنجی‌های الکترونیکی تخصصی و غیره از جمله خدمات سایت شابک است.
وی ضمن ارائه توضیحاتی درباره نحوه عضویت ناشران در شابک، بیان کرد: شماره شابک ابزاری اساسی برای تولید، توزیع و نظام‌های ذخیره‌سازی داده‌های کتاب‌شناختی در بازار کتاب است و فرصتی مناسب برای بهینه‌سازی تجارت کتاب پدید می‌آورد. با استفاده از شابک می‌توان کتابی را در میان انبوه کتاب‌ها بدون نیاز به سایر مشخصات پیدا کرد و بدین ترتیب از اشتباهاتی که در نتیجه یکسان بودن عنوان، نویسنده، ناشر و نیز قطع‌های مختلف کتاب به وجود می‌آید، جلوگیری می‌شود.
کارشناس مسئول واحد شابک با بیان اینکه شابک از پنج بخش پیش‌شمارهEAN، شناسه گروهی ناشران، شناسه ناشر، شناسه ناشر، شناسه عنوان و رقم کنترل تشکیل شده است، تصریح کرد: با افزایش روزافزون انتشار کتاب و آثار الکترونیک، نیاز به افزایش شماره‌گذاری و همچنین نیاز به سازگار کردن شابک با استاندارد بین‌المللی شماره‌گذاری کالا و خدمات، ساختار شابک از ابتدای سال 2007 از 10 قم به 13 رقم تغییر یافت.
دامنه کاربرد شابک را بشناسید
سلطانی اعلام کرد: با توجه به اینکه تنها افزودن 978 به ابتدای شابک آن را به شابک 13 رقمی تبدیل نمی‌کند، خانه کتاب نرم‌افزاری را جهت تبدیل شابک 10 به 13 رقم تولید کرده و برای استفاده ناشران در آدرس اینترنتی isbn.ir قرار داده است.
وی با اشاره به دامنه کاربرد شابک اظهار داشت: شابک به محصولاتی مثل کتاب‌های چاپی، کتاب‌های الکترونیک، آثار بریل، نقشه‌ها، فیلم‌ها و ویدئوهای آموزشی، کتاب‌های گویا، میکروفرم‌ها، نرم‌افزارهای آموزشی و چندرسانه‌ای اختصاص پیدا می‌کند و درمقابل محصولاتی مثل مواد تبلیغاتی، اسناد شخصی، موسیقی چاپی، بازی‌ها، نرم‌افزارهای غیرآموزشی و کارت‌های تبریک شامل شابک نمی‌شوند.
وی در ادامه درباره قوانین اختصاص شابک توضیح داد: کتاب‌های افست که بدون هیچ تغییری منتشر می‌شوند نیاز به شابک ایرانی ندارند، به هرکتاب یا ویرایش متفاوتی از آن شابک جداگانه‌ای اختصاص می‌یابد، هر شابک تنها برای یک اثر استفاده می‌شود، اگر ناشر بدون هیچ تغییری کتاب را تجدید چاپ کند شابک آن تغییر نمی‌کند، تغییر در نوبت چاپ و قیمت کتاب نیازی به شابک جدید ندارد و همچنین اگر ناشر از چاپ و انتشار کتابی که شابک به آن اختصاص داده منصرف شود، باید از آن شابک برای اثر دیگری استفاده کند.
- شابک /
- خانه کتاب /
- روح الله سلطانی /
