کتاب «روش تحقیق معاصر در علوم انسانی (مباحثی در سیاست های روش)» نوشتهاحمد محمدپور توسط انتشارات ققنوس به چاپ رسید.
به گزارش رویداد فرهنگی، در این کتاب، بر نیاز بازگشت به روش در قالب جهانبینی تاکید می شود. در واقع، در این جا روش تنها به تعریف های کمی، کیفی یا ترکیبی مرسوم در علوم اجتماعی محدود نمی شود، چرا که این روش ها یا جنبش های روش شناختی خود باید به منزله راهبردهایی برآمده از جهان بینی یا نوع نگاه به جهان تلقی شوند. استدلال نویسنده آن است که به جای تمایز سنتی بین روش های کمی، کیفی و ترکیبی بهتر است هر سه را راهبردهایی نسبتا متفاوت تلقی کنیم، زیرا داعیه های بنیادین آن ها متاثر از جهان بینی های کلانتر است. از سوی دیگر، از بسیاری جهات، هر سه راهبرد بیشتر با دغدغهها، شایستگیهای علمی و مهارتهای محقق ارتباط دارند تا این که سنت کاملا متفاوتی را دنبال کنند. از این رو، مولف ضمن توجه به اهمیت پیبندی های فلسفی یا هویت فلسفی این روشها، هر سه را فنون یا ابزارهایی می داند برای برخورد با واقعیت؛ اما واقعیتی بر آمده از جهانبینی خاص ما.
نکته مهم دیگر آن است که چه دانش برآمده از روشهای تحقیقی مرسوم و چه عقل سلیم، هر دو در نهایت سازههایی نظری یا مفهومیاند که در قالب نوعی بازی زبانی یا انگارههایی مفهومی امکاناتی را برای اسناد معنا فراهم میسازند، فارغ از آن که اسناد معنا متاثر از قدرت، دین و علم است یا برساخته ای گفتمانی است. بنابراین، نه تنها روشها بلکه خود جهان بینیها نیز سازه هایی نظری اند. هیچ سازه غیر نظری ای وجود ندارد؛ هیچ روشی قادر نیست جهان را آن طور که هست، به ما بنمایاند و توضیح دهد. از این رو، نظریه ها و نظام های فلسفی نیز در بهترین حالت مجموعه ای از مفاهیم مرتبط اند که مسیر نظری خاصی را دنبال میکنند.
کتاب حاضر مجموعه ای است از گفتارها، مقاله ها و مطالب متنوع و البته مرتبط که در طول چند سال فراهم شده اند. برخی فصول و مطالب پیشتر در قالب مقالات در مجلات علمی منتشر شده بودند که برخی یادداشت ها و نسخههای تلخیص شده کتب و منابع لاتین را بر آنها افزوده ام. از این رو، به زحمت میتوان کتاب را اثری تالیفی دانست. ذکر مقالات و منابع اصلی مورد استفاده در کتاب فهرستی بلند بالا میطلبد. با همه ناهمگونیها، آنچه در سطحی نظریتر و کلیتر به آن انسجام میبخشد، بیان تکاتی ظریف و کلیدی است که در لابه لای مطالب و مفاهیم کتاب نهفته است؛ نکاتی که میتوان گفت خواست اصلی نویسنده را شکل میدهد. به علاوه، توجه به این ناهمگونی ها و نگاه نامتقارن به سیر نظریه اجتماعی دستکم در یک قرن اخیر از دیگر اهداف کتاب است تا بر پیچیدگی و جدال رویکردهایی تاکید شود که جهان کنونی ما را بیش از پیش پیچیده و ناهمگون کرده اند.
قسمتی از متن کتاب
والتر بنیامین؛ از فلسفه به تاریخ فرهنگی
بنیامین از معدود متفکران انتقادی معاصر است که به درستی به تمایز رشتهای میتازد و خود را چونان متفکری پرتجربه در به کارگیری عناصر گوناگون مادی، هنری، عاطفی، معماری، بصری، روان شناختی و زبانشناختی اثبات میکند. بسیاری از نظریهپردازان فرهنگی، جامعهشناسان، جغرافیدانان انسانی، زبانشناسان، فلاسفه و دانشمندان سیاسی از کارهایش الهام گرفته اند.
بایگانی بنیامین شیوه خاص وی را در زمینه انتخاب ابژه مطالعه در تحقیق درباره تحولات عمده اروپای قرن نوزدهم به طور مفصل بیان میکند. بنیامین بر خلاف دیگر فیلسوفان از مفاهیم و ایده های انتزاعی جهت نمیگیرد، بلکه به دنبال ابژههای فیزیکی است. او در انتخاب این ابژهها، بر خلاف مورخان، از مدل کلکسیونری پیروی میکند که از غریزه و توانایی شناسایی الگوها برخوردار است، یعنی مفهوم بازیمندی در ترتیب و چیدمان این ابژهها. کلکسیونر مصنوعات اجتماعی از دید بنیامین مانند باستان شناس عمل میکند، چندان به زمانمندی تاریخی توجه نمیکند، بلکه بیشتر بر این امر متمرکز است که این ابژه ها چگونه تغییرات را از سر گذرانده اند. زمانی که ایده تغییر از ایده ترقی یا تکامل گسسته شود، آنگاه به سوالشناسایی الگوهای انطباق با سطوح نو و متفاوت شوک میرسیم که آن امر نو با خود به همراه میآورد. کتاب والتر بنیامین کیگیل سعی دارد به دستور العمل تبیینی و تاریخی کار بنیامین نیز توجه کند، چیزی که میتوان آن را فلسفه جدید یا روششناسی جدید علوم اجتماعی تلقی کرد. کیگیل از آن دسته دانشمندان اجتماعی است که نقد بنیامین از متن و فلسفه تجربه را به نهایت شکل منطقی آن میرساند و معتقد است که هدف نهایی بنیامین آن بود که در تصاویر بنویسد و از متن روی برگرداند؛ تصور علوم اجتماعی نوی که سازو کار پژوهشی آن بر متن استوار نباشد، حتی امروزه نیز ایده ای انقلابی به شمار میرود. کیگیل هم این ایده را جدی میگیرد و هم توجیه فلسفه بنیامین را در این خصوص که رنگ چگونه از شکل / خط متمایز میشود و هم پیشنهاد وی را مبنی بر این که رنگ و تصویر را جایگزین متن سازد، دنبال میکند.