به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، این برنامه با همت معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تربیت مدرس و با همکاری مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی برگزار شد. 

عطار در فرهنگ و ادبیات ایرانی جزء شاعران بزرگی است که در آثارش ابعاد مختلفی نمایان است. تا به حال تنها بخش‌های محدودی از آثار عطار بررسی شده است. خارج از جنبه‌های عرفانی عطار، او قصه‌پرداز چیره دستی است که به لحاظ کمی و کیفی قصه‌های زیادی را پرورش داده و مفاهیم عرفانی خود را در آنها گنجانیده است. عطار به لحاظ کمی بیش از هزار و 880 قصه در آثار مسلم خود (پنج اثر) دارد که نشان می‌دهد واقعا به آن سبک سخت پایبند بود. غزلیات عاشقانه و قلندریات عطار جایگاه ویژه‌ای دارد که عرفان محور اصلی آن است.

عطار یکی از قله‌های عرفان ایرانی – اسلامی است

دکتر محمدرضا امین ناصری، معاون فرهنگی دانشکده تربیت مدرس، سخنران اول این همایش بود که با تبریک روز عطار به حضار  از دغدغه‌های ذهنی خود درباره عطار گفت: عطار یکی از قله‌های عرفان ایرانی – اسلامی است. عطار مفاهیم و مطالب عرفانی را در قالب شعر می‌نویسد، تا یکی از قله‌های ادب فارسی در او ایجاد شود، تا جایی که عطار را راس مثلث شعر عرفانی فارسی می‌دانند و سنایی و مولوی در دو قاعده دیگر قرار می‌گیرند.

امین ناصری درباره اشعار عطار، بیرون از بعد ادبی و هنری آن اظهار داشت: نکته قابل توجه در شعر عطار مفاهیم و پیام‌هایی است که او و امثال او برای ما دارند. عطار در حوزه فرهنگی فارسی رشد و نمو کرده است و مفاهیمی که او به آنها رسیده است، در قالب عرفان ایرانی- اسلامی به ما هدیه داده شده است. اما باید دید این مفاهیم عرفانی در جامعه کنونی و جهان فعلی چه فایده‌ای برای ما دارد؟ افرادی بر این عقیده اند که زمان موثر بودن این بزرگان گذشته و دیگر پیامی برای ما ندارند.

وی در توضیح نیاز جامعه کنونی به اشعار عطار بیان کرد: انسان از زمان پیدایش نتوانسته است به سه سوال پاسخ دهد، معنای هستی، وجود تکیه گاهی برای انسان در دنیا و جاودانگی و مرگ. به این سه سوال در دنیای قدیم در قالب ادیان و عرفان پاسخ داده می‌شد. عرفا به جهان و زندگی معنا می‌بخشیدند. نقص دنیای امروز در پاسخ به این سه سوال است که موجب نابسامانی‌های امروز شده است.

غربی‌ها خیلی زود عطار را شناختند

دکتر مریم حسینی، استاد دانشگاه الزهرا و رئیس انجمن نقد ادبی، درباره سرچشمه‌های مصیبت‌نامه عطار سخن گفت.

حسینی در معرفی آثاری که در آفرینش مصیبت نامه عطار موثر بودند، اظهار داشت: مجموعه آثار عطار و زبان فارسی  مورد توجه و بررسی قرار نگرفته است و جهان نامکشوفی در ادبیات ما وجود دارد. درباره عطار پژوهش‌هایی در داخل و خارج کشور انجام شده است. غربی‌ها خیلی زود عطار را شناختند و از میان قرن نوزدهم آثار او را ترجمه کردند. قدیمی ترین آثار ترجمه شده از عطار منطق الطیر است. حدود 10 یا 15 سال است که مصیبت‌نامه به زبان انگلیسی و فرانسه ترجمه شده است.

وی درباره آثاری که از عطار به فارسی ترجمه شده است بیان کرد: از پژوهشگران داخلی بدیع‌الزمان فروزانفر طرح مصیبت‌نامه را بسیار تازه دید ولی هیچ صحبتی درباره ساختار اثر نکرد. عبدالحسین زرین‌کوب درباره این اثر در حوزه سفرهای عرفانی صحبت کرد. تقی پورنامداریان به ساختار اثر اشاره کرد ولی به آبشخورهای فکر اثر اشاره نکرد. دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی که مقدمه مبسوطی درباره مصیبت نامه نوشتند، آخرین پژوهش را در این زمینه انجام داده است و اثر را در زمره سفرهای روحانی قرار دادند.

نظریه نظام احسن در زمان عطار امری پذیرفته شده بود

در ادامه برنامه دکتر محبتی موضوع نظریه نظام احسن را باز کرد.

محبتی در توضیح این نظام گفت: نظریه نظام احسن به این معنا است که عرفای ما بر این اعتقاد بودند که نظام هستی به صورتی که هست بهترین نظام است و از این بهتر نمی‌توان باز پیدایش شود و اگر چیزهایی می‌بینیم که به نظر ما مناسب نمی‌آید مشکل از هستی نیست و از ماست. این نظریه در زمان عطار امری پذیرفته شده بود چنانچه امام محمد غزالی چندین سال به صراحت می‌گفت، ممکن نیست از این زیباتر نظامی را تصور کرد و بعد از عطار شیخ محمود شبستری این نظریه را پذیرفت. عطار در میان این دو گروه است.

او با طرح این سوال که آیا خود عطار مانند متفکران پس و پیش خود فکر می‌کرد، ادامه داد: در ظاهر باید گفت عطار عارفی است که جز این روش فکری برایش ممکن نیست، اما به صراحت می‌گویم عطار ابدا با این نظریه موافق نبود. عطار در تبیین مساله وجود دارای تعارض‌های سهمگین است. عطار چیزی در وجودش دارد که در تبیین این سه مساله نمیتواند به پاسخ برسد، بیتابی مدام او جز با مرگ به آرامش نمی‌رسد.

عطار پنج جمهوری را با گذشته خود آشتی داده است

ابراهیم خدایار، استاد دانشکده تربیت مدرس که سال‌ها در زمینه پژوهش هنر کا کرده است پژوهش خود را در موضوع ترجمه‌های ازبکی آثار عطار ارائه داد.

وی در ارزیابی ترجمه‌های ازبکی عطار در 25 سال اخیر ازبکستان، اظهار داشت: از تاثیر عطار نیشابوری در بیرون از دایره سپهر اندیشه سخن به میان می‌آید. حضور و تاثیر او بعد از گذشت 700 سال پس از مرگ شاعر ادامه دارد و امروز شاهد تالیف ده‌ها کتاب از این شخصیت هستیم.

خدایار در سال 90 مقاله‌ای تحت عنوان «عطار نیشابوری در نظام فکری مردمان آسیای مرکزی» درباره تاثیر فکری عطار در جمهوری ازبکستان نوشته است و در ادامه سخنانش آن بحث را باز کرد.

خدایار درباره تاثیر آثار عطار بر زندگی اسان قرن بیست و یکم توضیح داد: در پنج جمهوری آسیای مرکزی فقط ازبکستان با ایران هم زبان است و به صورت مستقیم از آثار عطار استفاده می‌کند. موج ترجمه آثار عطار، فردوسی، نظامی و غیره در این سال‌ها این پنج جمهوری را با گذشته خود آشتی داده است.

او درباره دلیل حضور آثار جعلی و اصلی عطار در زندگی مردم قرن بیست و یکم گفت: یک دلیل اصلی حضور شخصیت عطار و آثارش در طی صدها سال زندگی مردم با ادب فارسی و زندگی عرفانی است بدون اینکه آنها بدانند این آثار جعلی است.