در نشست نقد و بررسی كتاب «دُرّ دانش؛ مصاحبه تاريخ شفاهی با دكتر عباس حری» درباره موضوعات مختلفی از این کتاب انتقاد و تبادل نظر و همچنین بر یاری رسان بودن امثال این کتاب در شناخت معماران اندیشه امروز کتابداری تاکید شد.
به گزارش رویداد فرهنگی، نشست نقد و بررسی كتاب «دُرّ دانش؛ مصاحبه تاريخ شفاهی با دكتر عباس حری» با حضور نوش آفرين انصاری، داريوش مطلبی، نرگس نشاط، و پیمانه صالحی عصر اول خردادماه در سرای اهل قلم برگزار شد.
باید در برنامه های درسی کتابداری جدید محتوای درس آشنایی با کتابخانه و کتابداری تغییر کند
نوش آفرين انصاری، رئیس شورای کتاب کودک، با اظهار خرسندی از حضور در جلسه ای برای بررسی اثری با موضوع یکی از اساتید برجسته حوزه کتابداری گفت: این جلسه دو وجه دارد که یکی موضوع کتاب و دیگری صحبت در مورد یک دوست قدیمی است.
وی با اشاره به اینکه با عباس حُرّی از سال ۱۳۵۰ آشنا است، اظهار امیدواری کرد که این کتاب و کتاب های نوشته شده در مورد اساتید دیگر در کلاس های درسی به دانشجویان عرضه شود زیرا این اساتید بزرگان حوزه کاری خود هستند.
انصاری از حذف تاریخ کتابداری در ایران انتقاد کرد و اظهار داشت: ما در کتابداری تاریخ هزار ساله داریم. رشته ای که بدون تاریخ خود حرکت کند هرگز رشد نمی کند و با بادهای سیاسی برچیده می شود.
وی با انتقاد از چهره شدن بزرگان، بر ریشه شدن و ماندگاری آنان تاکید کرد و ادامه داد: لازم است که در برنامه های درسی کتابداری جدید محتوای درس آشنایی با کتابخانه و کتابداری تغییر کند. باید معماران اندیشه امروز کتابداری و اطلاع رسانی را بشناسیم و در این مسیر کتاب هایی مثل كتاب «دُرّ دانش؛ مصاحبه تاريخ شفاهی با دكتر عباس حری» بسیار سودمند است.
دُرّ دانش شرح تحليلی زندگی دكتر حری نيست
رئیس شورای کتاب کودک با اشاره به دوران مدیریت خود در گروه کتابداری دانشگاه تهران، از جلسات مکرر خود با عباس حری و دیگر اساتید یاد کرد. به گفته انصاری حضور حُری در انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران و نوشته های وی باعث تولید اولین منابع کتابداری شده است.
وی از عدم اشاره به شورای کتاب کودک در این کتاب انتقاد کرد و دلیل آن را عدم سوال پرسشگر از ایشان دانست و افزود: ایشان از سال ۵۳ عضو شورای کتاب کودک و در بسیاری مواقع ناجی و پشتیبان شورا بودند.
انصاری با بیان اینکه کتاب دُرّ دانش شانس دوباره برای دیدن یک دوست قدیمی در گفتار وی را ایجاد کرده است، از عدم رعایت سبک و سیاق گفتار ایشان در کتاب انتقاد کرد و آن را ناشی از سیاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی در تدوین کتاب های تاریخ شفاهی دانست و گفت: اين كتاب از يك زمان آغاز می شود و در يك زمان ديگر تمام می شود و شرح تحليلی زندگی دكتر حری نيست.
داریوش مطلبی با تایید انتقادات نوش آفرین انصاری بر کتاب، از عدم اشاره بر حضور عباس حری در هیچ یک از نهادها و انجمن های غیردولتی انتقاد کرد و خواستار توجه سازمان اسناد و کتابخانه ملی به این موضوع شد.
انجام مصاحبه با دکتر حرّی، براساس اجرای طرح «تاریخ شفاهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران»
در ادامه پیمانه صالحی، کارشناس مسئول گروه تاریخ شفاهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و نویسنده كتاب «دُرّ دانش؛ مصاحبه تاريخ شفاهی با دكتر عباس حری» ضمن اشاره بر 25 سال سابقه فعالیت در این سازمان، در مورد مصاحبه‌های تاریخ شفاهی گفت: تاریخ شفاهی نوعی شیوه پژوهش و روش علمی از پژوهش‌های تاریخی مبتنی بر مصاحبه هدفمند و فعال است
وی ادامه داد: این کتاب به جای تمرکز بر داده‌های مکتوب به خاطرات و شنیده‌های افراد تاکید دارد. تاریخ شفاهی با ماهیت میان‌رشته‌ای در تمام زمینه‌ها و رشته‌ها کاربرد دارد و اغلب مسائل تاریخی را با روش‌های دیگر مورد بررسی قرار می‌دهد و به بخش ناگفته فعالیت‌های افراد و نانوشته‌های منابع مکتوب توجه دارد.
طبق گفته وی پیشینه تاریخ شفاهی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به سال 1371 بازمی‌گردد. در ابتدا اداره آرشیو شفاهی در مدیریت خدمات آرشیوی سازمان اسناد ملی ایران شکل گرفت و به انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی مبادرت ورزید. از آن سال تاکنون مصاحبه‌های متعددی با شخصیت‌های علمی، سیاسی، فرهنگی و هنری معاصر جهت تکمیل اسناد مکتوب صورت گرفته است. این مصاحبه‌ها سمت و سوی آرشیوی دارند و پس از انجام تحقیقات گسترده در زمینه زندگی و فعالیت‌های راوی و طرح سوالات هدفمند، انجام می‌شوند. پس از آن نیز طبق شرایطی که مصاحبه‌شوندگان در فرم بهره‌برداری از مصاحبه درج می‌کنند، مصاحبه ها در اختیار پژوهشگران قرار می‌گیرد.
صالحی ادامه داد: اکنون این گروه تحت عنوان گروه اطلاع‌رسانی منابع دیداری- شنیداری زیر نظر پژوهشکده اسناد به فعالیت‌های خود درزمینه اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی ادامه می‌دهد و بیش از 2500 ساعت مصاحبه صوتی و تصویری انجام داده است.
پیمانه صالحی در ادامه سخنان خود درمورد نحوه آماده‌سازی کتاب «دُرّ دانش، مصاحبه تاریخ شفاهی با دکتر عباس حرّی» ضمن تشکر از راهنمایی‌های نرگس نشاط در دو مرحله (متن اولیه پیاده‌شده و متن نهایی کتاب) افزود: مصاحبه با دکتر حرّی، براساس اجرای طرح «تاریخ شفاهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران» انجام شده است. این طرح در دهه هشتاد تهیه شد و پس از تصویب، در دستور کار گروه تاریخ شفاهی قرار گرفت.
وی ادامه داد: در این طرح با 27 شخصیت از روسا، معاونان، مشاوران، مدیران، کارشناسان، اعضای هیئت علمی و شخصیت‌های برجسته و اثرگذار در تاریخ این سازمان؛ در 78 جلسه مصاحبه تاریخ شفاهی انجام شده است که قطعا بسیاری از این اشخاص توانسته‌اند در تاریخ کتابداری نوین ایران و نیز شکل‌گیری آرشیو ملی ایران تاثیرگذار و منشأ اثر باشند.
در دانش فقط مصاحبه تاریخ شفاهی با حری است
صالحی نویسنده کتاب «دُرّ دانش» در پاسخ به انتقاد نوش آفرین انصاری در مورد عدم اشاره بر فرهنگنامه کودکان و نوجوانان یا بنیاد ایران‌شناسی در این مجموعه، دلیل آن را در اولویت قرار گرفتن سوالات مرتبط با طرح تاریخ شفاهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و نیز فرصت محدودی که مصاحبه‌شونده به این کار اختصاص داد عنوان کرد.
وی تاکید کرد: در مقدمه کتاب «دُرّ دانش» زندگینامه مصاحبه‌شونده با عنایت به زندگینامه خودنوشت ایشان درج شده است.
وی ادامه داد: این کتاب فقط مصاحبه تاریخ شفاهی با ایشان است؛ هرچند ضمن درج مصاحبه، با تهیه پی‌نوشت‌ها، کارنامه فعالیت‌های علمی و پژوهشی استاد و نیز کتابنامه؛ به خواننده ارجاع داده شده است.
بینش و نگرش طرفین مصاحبه، محدودیت کتاب های تاریح شفاهی است
نرگس نشاط، دانشيار علم اطلاعات و دانش شناسی و مديرگروه پژوهشی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، از ديگر سخنرانان اين نشست، در دانش را دارای دو وجه بودن نام استاد و تاریخ شفاهی دانست و بیان کرد:عباس حری از اساتيد برجسته علم اطلاعات و دانش شناسی بود و از 76 سال زندگی خود، بيش از نيم قرن را در خدمت آموزش اين رشته گذراند. نام دُر دانش برازنده ايشان است. اين تاريخ به عنوان كار پژوهشی به ثبت وقايع می پردازد تا بتواند در آينده مورد استفاده قرار گيرد.
نشاط بينش و نگرش مصاحبه كننده ومصاحبه شونده را از محدودیت های کتاب های تاریخ شفاهی عنوان کرد و گفت: غالبا با افرادی مصاحبه می شود كه برجسته آن دوران هستند و سنی هم از آنها گذشته است. اين امر مخاطراتی دارد كه ممكن است به مرور زمان بسياری از امور از حافظه پاك شود چرا كه ذهن پويا و فعال است و دائم خودش را اصلاح می كند. در نتيجه بسياری از اتفاقات بر اساس محيط پيرامونی كه فرد در آن قرار می گيرد اصلاح می شود. از طرف دیگر افراد ممكن است تعمدا وقايع را به گونه ای ديگر جلوه دهند که خوشبختانه هيچ كدام از اين موارد در مصاحبه با عباس حری ديده نشده است.
او با اشاره بر شتابزدگی در تدوين اين نوع كتاب ها خواستار وجود نگاه ناظر در شورای انتشارات كتاباخانه ملي بر چاپ، نشر و تدوين اين آثار شد و گفت: شايد بهتر باشد الگويی از پيش تهيه شده در اختيار مصاحبه شونده قرار گيرد تا متحد الشكل باشد.
به اعتقاد وی اگر استاد حری در قيد حيات بود اين شيوه تدوين را نمی پذيرفت مثلا فصل بندی كتاب، گردآوری و یکسان سازی کلمات و عبارات، عدم توجه به نمایه موضوعی در تدوین کتاب، عدم روز آمدی کارنامه علمی و غیره.
نشاط با اشاره بر فاصله زمانی بین نوشتن و انتشار کتاب بيان كرد: به يك نمايه موضوعي خوب نيازمنديم تا ما را با خط فكري پيوند دهد. شورای انتشارات اگر بخواهد كارنامه پژوهشی افراد را ضميمه كند بايد تا لحظه آخر اين كارنامه را روزآمد كند.
حری بحری است که در کوزه نمی گنجد
در ادامه داریوش مطلبی با اشاره به مصاحبه های خود با عباس حری و ذکر آن در برخی مجلات مثل کلیات گفت: کار ویراستاری و پیاده سازی کتاب به علت اینکه ایشان بسیار سلیس صحبت می کرد، راحت بوده است.
مطلبی با اشاره بر دیدگاه های وی در حوزه های مختلف از عدم ذکر نظرات و نگاه های او در حوزه های مختلف انتقاد کرد و آن را وابسته به نوع نگاه کتابخانه ملی دانست.
در ادامه کاظم حافظیان، عباس حری را بحری توصیف کرد که در کوزه نمی گنجد.
او با اشاره بر مصاحبه انجام شده توسط وی از استاد حری در سال 87 و برای رادیو، از دکر شدن این مصاحبه در کتاب دُرّ دانش خبر داد.
به گفته او در این زمینه 12 کتاب منتشر خواهد شد که می توان یک تاریخ کتابداری از آن ایجاد کرد.
ابراهیم عمرانی، عباس حری را «ملّایی واقعی» توصیف کرد و افزود: در سال 1368 دوره جدیدی برای طلبه های حوزه علمیه برگزار شد و من کنار عباس حری به این طلبه ها آموزش می دادم، ارتباط با حوزه ادامه پیدا کرد و منجر به ایجاد اصطلاح نامه های حوزه علمیه شد.
عمرانی همچنین به تلاش های وی برای مشخص شدن جایگاه ستادی کتابخانه ها در وزارتخانه های مختلف اشاره کرد که منجر به ایجاد کمسیون نظام اطلاع رسانی شد.
تاریخ شفاهی حوزه جدیدی از مدیریت دانش است
سعید رضایی شریف آبادی، رییس كتابخانه مركزي دانشگاه الزهرا نیز در سخنانی تاکید کرد که عباس حری مربوط به یک نسل نیست بلکه او درخواست دانشجویان سال اول را نیز پاسخ می گفت.
علی جلالی دیزلی در سخنانی بیان کرد: هرچند تاریخ شفاهی می تواند حافظه تاریخی کشور باشد ولی خود حوزه جدیدی از مدیریت دانش و بسیار ارزشمند است.
به گفته جلالی عباس حری نظراتی را از خارج از کشور اخذ ، ترجمه و بومی سازی می کرد و با افزودن خلاقیت خود آن را در اختیار دانشجویان و دیگران قرار می داد همچنین خواستار ذکر خصوصیات اخلاقی ایشان در کلاس ها شد تا به دانشجویان نیز منتقل شود.
نقش سیاست‌های ناشر کتاب‌های تاریخ شفاهی در نحوه تدوین و آماده‌سازی کتاب
پیمانه صالحی، نویسنده کتاب در بخش دیگری از سخنان خود درمورد انتقادات مطرح شده در فصل‌ها، نکات مهم در مقدمه، تکمیل کارنامه و غیره، بر نقش سیاست‌های ناشر کتاب‌های تاریخ شفاهی در نحوه تدوین و آماده‌سازی کتاب اشاره کرد و توضیح داد: فصل‌بندی کتاب براساس متن مصاحبه موجود است و تدوین‌گر مجاز نیست که مطلبی را داخل متن مصاحبه اضافه کند و فقط می‌تواند در پی‌نوشت‌ها مطالب لازم را درج کند.
وی ادامه داد: درمورد بخش کارنامه تمام سعی من این بوده که همه فعالیت‌های علمی و پژوهشی استاد حرّی تا سال 1392 که ایشان در قید حیات بودند و نیز آثاری که درباره ایشان پس از آن سال تدوین شد را جمع‌آوری و درج کنم و فکر می‌کنم 35 صفحه کارنامه فعالیت‌های راوی نشان‌دهنده این تلاش است؛ گو اینکه در مقدمه کتاب هم ذکر شده که موارد مربوط به بخش کارنامه تا حدی که شناسایی آنها مقدور بوده، درج شده است.
به گفته صالحی برای اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی نگاه آرشیوی، بررسی محققانه و موشکافی مورخانه در درجه اول اهمیت قرار دارد.
صالحی تاکید کرد که تلاش گروه تاریخ شفاهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در طول سال‌های فعالیت این بوده که پنجره‌ای را جهت تدوین و تکمیل تاریخ کتابداری نوین ایران و سایر موضوعات مهم در تاریخ معاصر ایران، به روی پژوهشگران باز کند.
