به گزارش رویداد فرهنگی، آئین اختتامیه چهاردهمین دوره جشنواره نقد کتاب دوشنبه بیست و هفتم آذرماه با حضور محسن جوادی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، حجت الاسلام و المسلمین سیدحسن اسلامی اردکانی و جمعی از اهالی فرهنگ و منقدان ادبی در سالن همایش‌های پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری برگزار شد.

محسن جوادی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم اظهار کرد: به نظر من یکی از دلایلی که همچنان به وجود ممیزی نیاز داریم این است که هنوز نقد در جامعه پا نگرفته است؛ اگر نقد، جدی گرفته می شد و به یک نهاد پویا و مهم تبدیل می شد شاید کمتر به ممیزی نیاز بود.

وی ادامه داد: جامعه نشر اکنون با مشکل کتابسازی مواجه است؛ نقد می‌تواند بخش عظیمی از این مشکل را حل کند؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نظر دارد یک نهاد حقوقی در دفاع از مالکیت مولفان و ناشران تأسیس کند. باید با ترویج فرهنگ نقد در جامعه مانع پیشروی کتابسازی شد.

معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: نقد زنجیره تفکر فراهم می‌کند. به این معنا که اگر خودِ نقد نیز مجدد نقد شود یک چرخه فکری ایجاد می‌شود و بسیار ارزشمند است. بنده همواره به این که چرا در بخش علوم انسانی مقالات معتبر خارجی بسیار اندکی داریم و به عبارت دیگر متأسفانه در بخش علوم انسانی مقاله نقد پویایی وجود ندارد، می‌اندیشم در حالی که ادعای ما در بخش علوم انسانی خیلی بیشتر از مباحث فنی است.

جوادی اظهار کرد: متأسفانه هنوز بسیاری از افراد با مقاله‌نویسی فنی و حرفه‌ای آشنا نیستند، در چنین شرایطی تفکر به صورت خوب و جامع پرداخته نمی‌شود در نتیجه خوب نوشته، ارائه و چاپ نمی‌شود؛ این موضوع نگران کننده است.

وی با بیان این که نقد می‌تواند نقش به سزایی در پویایی دانش و رشد مقالات منتشرشده ما در عرصه بین‌المللی داشته باشد، افزود: کتاب غذای روح است و کسانی (ناقدان) می‌توانند با نظارت عمومی بر کتاب‎ها و نه نظارت دولتی، غذاهای سالم بیشتری را به جامعه معرفی کنند.

معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان این که نقد نوعی بخشش حقیقت و حتی مهم‌تر از نوشتن کتاب است، افزود: هر نویسنده‌ای باید به نقد بپردازد در غیر این صورت نویسنده در دایره خودگرایی می‌ماند. مولفان جوان وقتی از وجود نقد جدی در جامعه آگاه باشند به تدریج مسیر بهتری در پیش می‌گیرند و آثار فاخری تولید می‌کنند.

جوادی در پایان نقد را نوعی مقدمه گفت وگو دانست و گفت: اگر نقد وجود نداشته باشد گفت و گو عمیقاً شکل نمی‌گیرد.

وضعیت کنونی نقد مدتها است که ناامید کننده است

مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب از دیگر سخنرانان این مراسم بود. وی اظهار کرد: نقد را باید سرمایه دانست؛ سرمایه‌ای که پشتوانه‌ای جدی برای رشد کمی و کیفی نشر به حساب می‌آید و خلأ و کمبودش خسرانی جبران‌ناپذیر است.

وی ادامه داد: هرزمان نقد از جامعه - به طور کل و در این مجال که حوزه نشر است به طور خاص - جامه بربسته یا کمرنگ شده است، شاهد آن بوده‌ایم که آثار منتشره از کیفیت افتاده و به کمیت افزون شده‌اند. نتیجه این تزاید حجم فراوان آثاری است که از سویی خواننده را به بیراهه کشانده و از غایت مطالعه دور کرده و از سمتی دیگر سرمایه زمانی و مالی وی را زایل کرده است.

مدیرعامل موسسه خانه کتاب با بیان این که اهمیت نقد برای هر سه ضلع نشر امری بایسته است، بیان کرد:  پدیدآورندگان، ناشران و خوانندگان  نمی‌توانند خود را  در هیچ شرایطی مستغنی از نقد بدانند، که در باب اهمیت نقد برای هر پدیدآورنده مختصر همین کلام استاد سخن سعدی علیه الرحمه کافی است که :«متکلم را تا کس عیب نگیرد، سخنش صلاح نپذیرد.»

غلامی جلیسه افزود: جامعه بی‌منتقد به مثابه برهوتی است پراز نمک، که در آن  جریان زندگی محال است. و زیبا بیان داشته است.

مدیرعامل موسسه خانه کتاب توضیح داد: ناشران نیز اگر خود را در ترازوی نقد ننهند، اعتماد اهل کتاب را از دست داده و سرمایه خود نابود کرده‌اند. در گذشته برای ناشران هم سرمایه خودشان مهم بود و بسیار بیشتر، سرمایه خوانندگان -  که خوانندگان سرمایه واقعی ناشرانند- و شاید از همین حیث بود که هرکسی جرأت نگارش متن بخود نمی‌داد و هر ناشر جسارت انتشار هر متنی را نداشت.  یادداشتی که انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب در انتهای فهرست مردادماه ۱۳۴۱ شمسی خود منتشر کرده گواهی صادق بر این گفتار است:«بنگاه ترجمه و نشر کتاب می‌کوشد تا آثاری را که منتشر می‌سازد هم از حیث دقت و امانت و هم از لحاظ فضاحت و زیبایی کلام ممتاز باشد.اما مدعی این نیست که در این کوشش همیشه چنانکه باید توفیق می‌یابد، بلکه می‌داند که باید پیوسته در برطرف ساختن نقائص کار خود بکوشد و روز بروز به کمالی که در آرزوی این موسسه است نزدیکتر شود. در این کوشش بیاری و راهنمایی دانشمندان و خوانندگان صاحب نظری که پشتیبان این مقصودند نیازمند است و تذکر و انتقاد آنان را با شوق و منت می‌پذیرد.اگر خطا را برما ببخشند یا بپوشند و تنها در نهان بگویند در اصلاح انتشارات خود از رأی آنان طرفی نخواهد بست. از این رو از آنان تمنی دارد که هرگاه در انتشارات این بنگاه بلغزشی یا خطایی برمی‌خورند آن را شفاها یا کتبا به ما یادآورد شوند و ما را سپاسگزار راهنمایی خود نمایند. بنگاه برای آنکه به هیچ رو از اینگونه انتقادات محروم نماند. به هر خواننده‌ای که تا چهارماه پس از تاریخ انتشار اثری بیش از دیگران تذکرات و انتقادات درست درباره آن ارائه دهد. بیست و پنج جلد از همان اثر، یا معادل قیمت آن را نقدا پرداخت می‌نماید.هرگونه انتقادی را می‌توان کتبا به نشانی بنگاه خیابان بهار چهار راه تخت جمشید فرستاد، اگر منتقد نخواهد نامش افشا شود به میل وی رفتار خواهد شد و اگر بخواهد تذکرات اصلاحی بنام وی ضبط شود باز نظر وی رعایت خواهد گردید»

غلامی جلیسه ادامه داد: وضعیت کنونی نقد مدتها است که ناامید کننده است و روز به روز از تعداد مجلات و مقالات و منتقدین کم می‌شود و از آن طرف حجم کتاب‌های منتشره رو به افزایش و کیفت آنها نیز همواره رو به کاهش است. نمی‌خواهم سخن به ناامیدی تمام کنم که البته حقیر بسیار ناامیدم از این همه بی‌مهری به نشر و کتاب اما اگر نباشد همت ناشرانِ بنام و نویسندگان و مترجمان دلسوز و ننویسند و منتشر نکنند واگویه‌های خود از رنج‌هایی که بر نشر می‌رود، به زودی شاهد نشری کم‌عمق و پوپولیستی خواهیم بود که نتیجه آن قطعا برای فرهنگ و تمدن این مملکت شایسته نیست.

در طول تاریخ منتقدان همواره با بی‌مهری مواجه بودند

سخنرانی سیدحسن اسلامی اردکانی، دبیر علمی چهاردهمین دوره جشنواره نقد کتاب بخش دیگر این مراسم را به خود اختصاص داد. وی با اشاره به اهمیت و ضرورت نقد کتاب اظهار کرد: بخشی از کار منتقد رنجانیدن است، کسی که هرگز نقد نکند بی‌موضع است و انسان سلیم الفکر هم نباید بی موضع باشد.

وی با بیان این که اگر کسی یک معماری نامناسب را دید حق دارد آن را بررسی و کاستی‌های آن را برملا کند، گفت: در طول تاریخ منتقدان همواره با بی‌مهری مواجه بودند. بخشی از سرشت دانشوری هر کسی  که دست به قلم می‌برد این است که به نقد بپردازد در غیر این صورت به خود و جامعه علمی جفا کرده است.

اسلامی اردکانی افزود: هرنویسنده‌ای مسوولیتی دارد که بخشی از آن نقد کردن است هیچ محققی نباید نقد زیاد بنویسد چون با این کار قدر و ارزش خود را پایین می‎‌آورد. همچنین افرادی که اصلاً نقد نمی‌نویسند گویی در جامعه حضور ندارند. بنابراین فضیلت انتقاد وقتی مشخص می‌شود که بخشی از کار نویسنده به آن اختصاص پیدا کند.

وی توضیح داد: هزارمقاله در حوزه‌های ۱۸ گانه به دبیرخانه ارسال شد که از آن میان ۲۰۰ مقاله به مرحله داوری رسیدند و در نهایت ۲۱ نفر انتخاب شدند که تعدادی برتر و تعدادی هم شایسته تقدیر شدند.

 دبیر علمی چهاردهمین دوره جشنواره نقد کتاب بیان کرد: در این دوره در هشت گروه از جمله علوم اجتماعی، علوم سیاسی، ادبیات عرب و عرفان مقاله منتقدانه‌ای دریافت نشد در حالی که آثار زیادی دراین حوزه‌ها منتشر شده است.

در نقد ترجمه به ابزارهای مفهومی نیازمندیم

حسن هاشمی میناباد، نویسنده و استاد دانشگاه در بخش دیگر این آیین اظهار کرد: اگر منتقد اصطلاح تخصصی مفهومی را که توصیف می‌کند بشناسد می‌تواند با مراجعه به منابع تخصصی درباره آنها اطلاعات بیشتری به دست آورد، موضوع را جامع‌تر بررسی کند و موضوع را به روشنی به مخاطبانش انتقال دهد.

وی افزود: در نقد ترجمه به ابزارهای مفهومی نیازمندیم؛ روش ترجمه و نوع ترجمه از جمله ابزارهای نقد ترجمه است. ابزارهای مفهومی دیگری نیز موجود است اما مشکل این است که پژوهش‌های دانشگاهیان به محفل اهل عمل راه نمی‌یابند. مطالب نظری آن قدر سخت است که افراد باسواد غیردانشگاهی از آن سردرنمیاورند. از سویی دیگر خبرگان و اهل عمل شان خود را بالاتر از آن می‌دانند که دانشگاهیان برای آنها تعیین تکلیف کنند.

این نویسنده با بیان این که منتقد واقعی دوست نویسنده است، افزود: دانشگاهیان اهل نظرند و تئوری را خوب می‌دانند اما عمدتاً از اوضاع ایران و زبان فارسی چیزی ندارند که بگویند و نظریه‌های قبلی را تکرار می‌کنند بدون این که تلاشی برای بومی کردن ترجمه پژوهش انجام دهند.

هاشمی میناباد با اشاره به راهکارهای پیوند نظریه با عمل، گفت: نظریه‌ای که در نفس خود ارزشمند است باید در دسترس اهل عمل قرار بگیرد تا بتوانند نظریه را در عمل پیاده کنند. مفاهیم نظری را باید به صورت ساده و کاربردی در اختیار مردم و مترجمان و منتقدان قرار داد.