به گزارش رویداد فرهنگی، برنامه «سکوت کتاب» از رادیو فرهنگ دوشنبه 15 آبان‌ماه با حضور افشین داورپناه معاون پژوهشی موسسه خانه کتاب و فعال حوزه نشر به بررسی عوامل قاچاق كتاب و راه‌های برون‌رفت از این پدیده پرداخت.

افشین داورپناه در این برنامه ابتدا اندکی درباره مفهوم اصلی پدیده قاچاق کتاب صحبت کرد و سپس گفت: اگر حداقل دستفروشان کتاب رصد شوند و عناوین کتاب‌های آنها را بررسی کنیم به خوبی می‌توان تشخیص داد که بخش عمده‌ای از این کار و اقتصاد ناسالم در حوزه نشر، سازمان یافته است و تعدادی افراد هدفمند مشغول انجام این کار هستند.

وی ادامه داد: حوزه نشر به لحاظ اقتصادی نسبت به خیلی از حوزه‌های دیگر ضعیف‌تر است و افرادی که به سراغ این نوع خرید و فروش کتاب به عنوان کالا آمدند، سعی کردند در یک سطح بی‌دردسر وارد کار مجرمانه و در عین حال درآمدزا شوند.

برخورد با دستفروشان فصلی است

داورپناه درباره برخورد با دستفروشان عنوان کرد: برخورد با تمام دستفروشان فصلی بوده و مدتی است که با دستفروشان حوزه خیابان انقلاب برخوردی نمی‌شود.

وی درباره چگونگی ورودمان به عرصه شبیه‌سازی کتاب‌های مجاز و موفق توسط افرادی که حق و مجوز این کار را ندارند، اظهار داشت: طبیعتا با مطالعه تاریخ چند دهه اخیر متوجه می‌شویم که در گذشته هم مشکلاتی از این دست در حوزه نشر داشته‌ایم از جمله ورود کتاب‌هایی که خارج از ایران منتشر می‌شد و در کشور مجوزهای قانونی را نداشت، این کتاب‌ها یا به صورت قاچاق به کشور می‌آمد یا قاچاقی تولید می‌شد.

داورپناه با بیان اینکه ما با عناوین مجرمانه در حوزه نشر مواجه هستیم، اظهار داشت: هنوز شکل قاچاق کتاب در گذشته را برطرف نکرده بودیم که با شکل دیگری از جرم در حوزه نشر روبه‌رو شدیم و این امر بسیار خطرناک است چرا که حوزه نشر را به کلاف سردرگمی تبدیل می‌کند که دیگر قادر به حل آنها نیستید.

به گفته وی، اولین کاری که باید انجام داد، تعریف حقوقی برای این پدیده است؛ برای آنچه که به عنوان قاچاق کتاب نام می‌بریم هیچ تعریف مجرمانه‌ای وجود ندارد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا عملکرد کتابفروشان و ناشران می‌تواند در تداوم و تقویت پدیده قاچاق کتاب نقش‌آفرین باشند، بیان کرد: اگر بخواهیم سهم هرکدام از ذی‌نفعان حوزه نشر را در پدیده قاچاق کتاب بررسی کنیم باید نقش نویسنده، مولف، تولیدکننده اثر، مترجم، ناشر، توزیع‌کنندگان، عوامل پخش و مصرف کنندگان را مد نظر قرار دهیم.

نبود مکانیسم‌های حل مسئله ناشران را از ادامه راه منصرف می‌کند

معاون پژوهشی موسسه خانه کتاب ادامه داد: متاسفانه به غیر از مواردی معدود از سوی ناشران، این موضوع پیگری نشده است، یعنی شاید یک یا دو ناشر مدتی سرسخت پیگیر بودند و درنهایت به دلیل نبود مکانیسم‌های حل مسئله خسته شدند.

افشین داورپناه عنوان کرد: صنوف تشکل‌ها در این مورد با جدیت وارد شدند و سعی کردند با دولت و وزارت ارشاد هم‌افزایی داشته باشند. دی ماه 1395 تفاهم‌نامه‌ای برای مقابله با تکثیر غیرقانونی کتاب بین وزارت ارشاد و اتحادیه ناشران و کتابفروشان منعقد و قرار شد دبیرخانه‌ای هم راه‌اندازی شود، سپس کارگروهی به اسم کارگروه مبارزه با قاچاق کتاب راه‌اندازی شد که با ستاد حمایت و صیانت از آثار فرهنگی و هنری متفاوت است.

وی با بیان اینکه عزم راسخی برای مواجه درست با این مشکل وجود ندارد، گفت: چون متغیرهای متعددی در این پدیده ورود دارند طبیعتا هرکدام از آنها باید سهم خودشان را ایفا کنند و باید در ابتدا یک تعریف مجرمانه از این پدیده ارائه کنیم.

معاون پژوهشی موسسه خانه کتاب با اشاره به اینکه برای شناخته شدن یک پدیده به عنوان جرم و مقابله با آن مراجعی مثل قانون‌گذار؛ قوه قضاییه یا مجلس شورای اسلامی و ضابط اجرایی؛ نیروی انتظامی یا شهرداری دخالت دارند، بیان کرد: حدود دو سال پیش پیشنهادی مبنی بر وجود یک دادگاه ویژه نشر ارائه شد تا مطالب مرتبط با نشر در آن عنوان شوند اما این امر به جایی نرسید و نتیجه آن شد که حداقل یک شورای حل اختلاف بدین منظور فعالیت کند اما چون شورا موضعیت قانونی ندارد ضمن رایزنی با قوه قضایی قرار شد اینجا به عنوان یک شورای حل اختلاف قانونی شناخته شود تا حکم آن ضمانت اجرا داشته باشد. البته وجود شاکی هم ضرورت دارد.

به گفته وی، این پدیده کل کشور را به تدریج فرا می‌گیرد و متاسفانه خیلی از کتابفروشی‌ها در شهرستان دیگر از پخش‌کنندگان رسمی و معروف کتاب تهیه نمی‌کنند.