به گزارش رویداد فرهنگی، نشست معرفی و بررسی كتاب «روضة‌الاحباب» روایتی داستانی و منظوم در مقتل امام حسین(ع) به زبان هورامی، چهارشنبه (12 مهرماه) با حضور مظهر ادوای، مصحح و مترجم اثر، دكتر جلال جلالی‌زاده، استاد دانشگاه تهران، دكتر نادر كریمیان سردشتی، نویسنده و پژوهشگر اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی، دكتر محمدعلی سلطانی، استاد تاریخ، نویسنده و پژوهشگر و دكتر محسن ناجی نصرآبادی، معاون پژوهشی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در سرای اهل قلم برگزار شد.

در ابتدای این نشست، جلالی‌زاده، استاد دانشگاه تهران به‌عنوان منتقد در این نشست، با اشاره به ارزشمند بودن كار مترجم این اثر بیان كرد: كتاب از نظر حفظ كلمات و مفاهیم قرآنی بسیار خوب و ارزشمند است. مترجم، این اثر ارزشمند را از نابودی حفظ كرده است. در كنار محاسن، این اثر نواقصی نیز دارد كه امیدواریم در چاپ‌های بعدی اصلاح شوند. بهتر بود مترجم ماهیت كتاب را بیشتر معرفی می‌كرد تا از طریق سبك‌شناسی و اسطوره‌شناسی كتاب، شاید بتوانیم شاعر آن را شناسایی كنیم.

وی ادامه داد: مترجم درباره زبان هورامی و نظریات اندیشمندان و مستشرقان مقدمه خوبی نوشته، ولی ای ‌كاش كلمات و واژه‌ها با ادبیات كردی نوشته می‌شد، چون بسیاری از كرد‌زبان‌ها و عرب‌زبان‌ها در هنگام مطالعه این اثر دچار مشكل می‌شوند. بهتر است در چاپ بعدی از الفبای كردی استفاده شود. برخی اشعار كتاب نیز از نظر وزنی ایرادهایی دارد كه شاید بخش زیادی از آن به شاعر بازمی‌گردد و بخشی نیز شاید به مصحح و مترجم بازگردد. البته باید به این نكته نیز توجه داشت كه اگر ترجمه خوب مظهر ادوای نبود، بسیاری از اشعار برای مخاطب قابل فهم نبودند. اما بهتر بود در پاورقی برخی كلمات تصحیح یا ترجمه می‌شدند.

جلالی‌زاده با اشاره به قرائن موجود در كتاب، گفت: شاعر اهل سنت بوده است. همچنین به نظر می‌رسد شاعر به زبان‌های فارسی، عربی و كردی آشنایی داشته، چراكه در اشعار از تركیب این كلمات استفاده كرده است. نكته دیگر اینكه اگر به‌جای برخی منابع امروزی به منابع اصیل درباره حادثه كربلا مراجعه می‌شد، شاید اثر وزن بهتری پیدا می‌كرد. مصحح باید علاوه بر این نسخه به سراغ نسخه‌های دیگر این كتاب نیز می‌رفت و آن‌ها را بررسی می‌كرد.

عنوان، زیبنده این كتاب و متن نیست

كریمیان سردشتی نیز در ادامه مباحث با اشاره به عنوان این اثر بیان كرد: عنوان، زیبنده این كتاب و متن نیست، چراكه هیچ پیوندی با «روضة‌الاحباب» ندارد. مولف وجه تسمیه‌ای برای كتاب تعیین نكرده است. البته این اشتباه از ترجمه اثر شروع نشده، بلكه آغاز اشتباه از نسخه‌نویسان بوده كه این نام را بر اثر نهادند. این كتاب، منظومه روایی بر پایه‌های اسطوره و بُن‌مایه‌های بسیار ضعیف تاریخی است. در حالی‌كه «روضه‌الاحباب» نام چند كتاب مشهور و شناخته شده است و به‌نظر می‌رسد در اینجا نامی جعل شده است.

وی ادامه داد: درباره سختی كار مترجم و مصحح كتاب باید به این نكته كه این اثر تك‌نسخه و منحصر به فرد بوده و هیچ نمونه دیگری از آن یافت نشده، اشاره كرد چون در این شرایط دست مصحح بسته است؛ البته این مانع نمی‌شود كه تصحیح قیاسی انجام نگیرد. مصحح باید براساس قرائن علمی، تصحیح بدون غلط انجام دهد و برای انجام این كار تسلط بر مسائل زبانی و عروض و قافیه نیز لازم است. من هم معتقدم این اثر به دلیل اینكه یك منظومه كردی است، باید با رسم‌الخط كردی نوشته می‌شد كه امیدوارم این موضوع در چاپ‌های بعدی صورت گیرد.

كریمیان سردشتی با اشاره به مقابله‌های غیرمعقول در متن گفت: لذا متن بیشتر حماسی است تا تاریخی. جا داشت مصحح به جای مقدمه درباره واقعه كربلا به این‌گونه مسائل مطرح‌شده كه موضوع و محور اصلی كتاب هستند، بیشتر می‌پرداخت. به این دلیل كه در این منظومه شاعر از 12 امام صحبت می‌كند و تفكرات دوازده امامی دارد، فكر نمی‌كنم وی اهل سنت باشد

وی در پایان عنوان كرد: با تمامی موارد ذكر شده باید به مترجم این اثر تبریك گفت، زیرا به خاطر ناآشنایی ایرانیان با زبان و ادبیات كردی، احیای این‌گونه نسخه‌های خطی، بسیار ارزشمند است. اما مترجم در چاپ‌های بعدی باید با دقت‌نظر و صرف وقت بیشتر و انجام مطالعه و پژوهش‌های گسترده‌تر، اشكالات موجود را برای غنی‌تر شدن اثر برطرف كند.

شیعه و سنی بودن ما نیز با اعراب متفاوت است

سلطانی، پژوهشگر و استاد تاریخ نیز در پاسخ به شبهه به‌وجود آمده درباره سنی یا شیعه بودن نگارنده این اثر گفت: 95 درصد اعتقاد دارم سراینده این اشعار اهل سنت است. در بیشتر موارد اجازات علمی علمای اهل سنت هم دوازده امامی است، منتهی هر جغرافیایی اعتقادات خاص خود را دارد لذا شیعه و سنی بودن ما نیز با اعراب متفاوت است. پس نمی‌توان به این دلیل كه وی نام 12 امام را برده، گفت كه وی شیعه بوده است.

این نویسنده ادامه داد: از متن این كتاب درك كردم هورامی، زبان مادری شاعر «روضة‌الاحباب» نبوده، بلكه از قرائن چنین برمی‌آید كه وی ساكن منطقه‌ای بین كرمانشاه و پاوه بوده و به این دلیل با زبان هورامی آشنایی داشته است.

از این مترجم جوان و دیگر آثار فاخر حمایت می‌كنیم

ناجی نصرآبادی، معاون پژوهشی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس نیز در مقام ناشر این اثر در بخش پایانی این نشست بیان كرد: تاكنون بین 200 تا 250 متن خطی در مجموعه بنیاد پژوهش‌ها احیا شده كه از آن جمله می‌توان به «تفسیر ابوالفتوح رازی» اشاره كرد. درباره «روضة‌الاحباب» نیز باید گفت كه وقتی مترجم جوان آن این اثر را برای چاپ به بنیاد پژوهش‌ها آورد با توجه به اولین بودن در نوع خود، چاپ آن را قبول كردیم تا مترجم برای انجام پژوهش‌های بهتر تشویق شود و پژوهش‌هایی از این‌دست ادامه پیدا كند. ما به‌عنوان ناشر در آینده نیز از این مترجم جوان و دیگر آثار فاخر حمایت می‌كنیم. درباره ایرادات وارد شده به این كتاب نیز ذكر این نكته نیز ضروری است كه وقتی یك اثر تك‌نسخه باشد، دست مصحح در بسیاری از موارد بسته است و لذا كار تصحیح بسیار سخت می‌شود و خالی از اشكال نیز نخواهد بود. در چاپ دوم اصلاحات لازم صورت می‌گیرد.

زبان هورامی خرده‌فرهنگ‌های مختلفی را به هم متصل می‌كرد

مظهر ادوای، مصحح و مترجم «روضة‌الاحباب» نیز با اشاره به اینكه این اثر، روایتی داستانی و منظوم به زبان هورامی است كه در سال 94 از سوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی رونمایی و منتشر شده، در معرفی زبان هورامی توضیح داد: زبان هورامی از گروه زبان‌های شمال غربی ایران است و زیرشاخه كردی محسوب می‌شود، ولی برخی از شرق‌شناسان معتقدند زبان جداگانه‌ای است. زبان هورامی، بیش از هزار سال در مناطقی همچون كركوك و موصل تا همدان و كردستان ایران به‌عنوان زبانی غیررسمی نوشته می‌شد. در كتابخانه‌های ایران و بسیاری از كشورها همچون تركیه، عراق، آلمان و دانمارك، نسخه‌های خطی زیادی از این زبان موجود است. در كتابخانه برلین، 120 نسخه كتاب به زبان هورامی وجود دارد. این زبان خرده‌فرهنگ‌های مختلفی را به هم متصل می‌كرد. كتاب «روضة‌الاحباب» نیز یك متن غیررسمی است كه در كردستان تالیف و كتابت شده است.

وی افزود: در این نسخه، گفتمان‌های گوناگونی را می‌بینیم، همچنین در این اثر، تاریخ به یك روایت و داستان تبدیل شده است. «قاسم‌ابن ابوبكر كرد» این نسخه را كتابت كرده، ولی سراینده اشعار مشخص نیست. در این كتاب سه‌گونه قرائت تراژیك یا سوگوارانه، حماسی یا اسطوره‌ای و عرفانی را مشاهده می‌كنیم. روایت‌هایی به این شكل از دوره صفویه آغاز و در دوره قاجار بیشتر می‌شوند. در این دوره تاریخ به داستان تبدیل شده تا مردم بهتر و بیشتر با عاشورا و وقایع آن آشنا شوند.

مترجم و مصحح «روضة‌الاحباب» درباره مشكلات در مسیر پژوهش و تصحیح این كتاب نیز گفت: یكی از مشكلات اساسی،‌ تك‌نسخه‌ای بودن اثر بود. البته باید بگویم كه در این چند سال كه از كار تصحیح اثر گذشته، نگاهم تغییراتی كرده و اگر امروز بخواهم آن‌را ترجمه و تصحیح كنم، قطعا متفاوت با این اثر خواهد بود.