به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، نشست «رویکرد پسااستعماری به علوم انسانی پس از ادوارد سعید» روز سه شنبه ۲۸ شهریورماه، در مرکز فرهنگی شهر کتاب با سخنرانی حسین شیبان، استاد تاریخ دانشگاه استکهلم سوئد و حضور نفیسه مرادی، نویسنده و پژوهشگر برگزار شد.

در این نشست شیبان به تاثیر مطاعات شرق شناسی (اورینتالسیم) با رویکرد پسااستعماری که ادوارد سعید پایه‌گذار آن بود پرداخت.

در ابتدای جلسه نفیسه مرادی توضیح مختصری درباره فعالیت‌های شیبانی داد: یکی از حوزه‌های اصلی پژوهش‌های شیبان، مطالعات و تئوری‌های پسااستعماری است. او به طور خاص واحد درسی تحت عنوان تئوری پسااستعماری را از سال 2009 تا کنون در دانشگاه استکهلم، دپارتمان تاریخ تدریس می‌کند.

شیبان دروس «تاریخ مدرن کشورهای مسلمان»، «تولد اسلام و هزار سال تحول اجتماعی و سیاسی»، «تاریخ مدرن جوامع اسلامی» و «تاریخ کهن جوامع اسلامی» را در دانشگاه استکهلم تدریس می‌کند.

سعید در ارائه مفهوم شرق موفق نمی‌شود

حسین شیبان، سخنانش را با بیان نکات کلیدی درباره کتاب شرق‌ششناسی آغاز کرد و گفت: در این جلسه می‌خواهم نکات کلیدی کتاب شرق‌شناسی ادوارد سعید را که در سال 1978 میلادی برای بار اول به چاپ رسید را بیان کنم. سعی می‌کنم درباره کاری که سعید در این کتاب انجام داده است، بحث کنم. به نظرم سعید تلاش در شالوده‌شکنی از مفاهیم شرق و شرق‌شناسی دارد، اما در این شالوده‌شکنی موفق نمی‌شود؛ بحث ایجاد می‌کند اما موفق نمی‌شود. بعد از وی محققین حوزه پسااستعماری سعی می‌کنند به این تلاش ادامه دهند.

در ابتدا شیبان به بعضی مفاهیم عام که کارکرد اصلی آنها تاکید بر تفاوت نژادی، فرهنگی و قومیتی است اشاره کرد. وی عنوان کرد که صدور تفاوت‌های نژادی و قومی به سطح عام و ذاتی سازی آن مبنای تقسیم نابرابر قدرت و در نتیجه توجیهی برای تبعیض است.

شرق ابژه‌ای برای استفاده غربی‌ها نمود می‌شود

شیبان با بیان اینکه سعید به دنبال ایجاد گفتمان در کتابش است مختصات گفتمان شرق‌شناسی (یا اورینتالسم) را اینگونه بیان کرد: این گفتمان‌ها بر اساس این  عقاید در غرب شکل می‌گیرند که شرق همواره برای غرب مهم است و شرق نمی‌تواند بر خود حکومت کند و اگر به حال خود رها شود خود را تخریب می‌کند و این برای غرب یک ضایعه است. همچنین نجات شرق از قدرت مخرب خودش، وظیفه غرب است از آنجا که شرق به این ترتیب صغیر و ناتوان از بیان خود است. این غرب است که باید تاریخ شرق را بنویسد و برای آن سخن بگوید.

وی درباره ساختار این کتاب گفت: سعید در این کتاب گاه به صورت گفتمانی (دیسکورسیو)، گاه از نگاه ایدئواوژی و گاه سیاسی می‌نویسد. همین باعث دشواری در دنبال کردن روند کتاب می‌شود.

در پایان جلسه شیبان به پرسش بعضی حاضران پاسخ داد.