به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، گروه تالیف شورای کتاب کودک نتایج بررسی آثار منتشر شده در حوزه کودکان و نوجوانان را شنبه یازدهم شهریورماه در کتابخانه تحقیقاتی این شورا ارائه کرد.

در ابتدای این برنامه شهلا شفیعی با اشاره به 21 عضو گروه تالیف عنوان کرد: امسال فریده عصاره، شکوفه نورمحمدی، وحید محمدی به جمع گروه تالیف پیوستند البته برخی افراد هم از دیگر گروه‌های شورا ما را همراهی کردند.

بررسی 266 کتاب از 138 نویسنده درگروه تالیف

شفیعی با بیان اینکه 288 جلد کتاب به گروه رسیده است، ادامه داد: 6 جلد کتاب از این تعداد در حوزه کاری گروه تالیف نبود و به گروه‌های دیگر واگذار و بررسی 16 جلد به دلیل فشردگی کار به سال آینده موکول شد و در مجموع 266 کتاب را بررسی کردیم که 175 عنوان آنها کتاب‌های فانتزی و 91 عنوان کتاب‌های واقع‌گرا بودند.

وی اظهار داشت: بیشتر بودن درصد کتاب‌های فانتزی نسبت به کتاب‌های واقع‌گرا نشان می‌دهد که گرایش نویسندگان برای خلق آثار فانتزی بیشتر است. 138 نویسنده در تولید این آثار شرکت داشتند (حدود 70 تا 75 نویسنده تازه‌کار) که تعداد آنها نسبت به سال گذشته با افزایش قابل توجهی روبه‌رو بوده است.

شفیعی با اشاره به بررسی کتاب‌های سه و چهار ستاره گفت: از آنجا 102 جلد کتاب بیشتر از سال گذشته داشتیم اما از نظر درصدی تنها 5 درصد کتاب‌ها در رده 3 و 4 ستاره قرار گرفتند.

وی اظهار داشت: در لیست کتاب‌های ما، نویسندگان با تجربه یا فعالیت نداشتند یا تنها یک تا دو کتاب از آنها به دست ما رسید؛ امسال همانند سال قبل محمدرفیع ضیایی با 10 اثر در جایگاه پرکارترین نویسنده قرار گرفت.

افت کیفی و کمی کانون پرورش فکری در آثار

شفیعی بیان کرد: در میان ناشران، انتشارات امیرکبیر با 79 عنوان کتاب در صدر و سپس با فاصله زیادی از آن انتشارات علمی و فرهنگی قرار گرفته است. از آنجا که نشر امیرکبیر تعداد 110 جلد کتاب تحت عنوان مجموعه کتاب‌های هزارتومانی برای گروه سنی «ب» منتشر کرد آمار کتاب‌های این نشر بالا رفته است اما از نظر کیفی این نشر همانند سال گذشته تنها یک کتاب چهار ستاره هم نداشت.

وی با اشاره به وضعیت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گفت: کانون که سال گذشته با 25 جلد در صدر جداول ما قرار گرفته بود امسال 20 کتاب داشت و هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی افت داشته است، درحالیکه انتشارات طوطی (با سه جلد کتاب چهار ستاره و یک جلد کتاب یک ستاره) و انتشارات هوپا دو نشر درخشان این دوره بودند.

شفیعی در توصیه به ناشران برای بهبود وضعیت نشر اظهار داشت: توجه به حضور ویراستار می‌تواند روی کیفیت و جایگاه کتاب اثرگذار باشد، توجه به بخش مدیرهنری (نبودش منجر به ارائه کتاب‌هایی با تصاویر ضعیف می‌شود)، توجه به توزیع متعادل کتاب‌ها، توجه به کار کارشناسی در امر نیازسنجی کتاب، دقت در همخوان کردن محتوا و فرم ارائه کتاب و صحافی کتاب‌ها از جمله مسائلی است که ناشران می‌توانند برای بهبود نشر از آنها بهره گیرند.

سیر جهشی تعداد آثار در گروه تالیف شورای کتاب کودک

در ادامه برنامه شیدا آرامش‌فرد با اشاره به آثار واقع‌گرا عنوان کرد: در سال 96-95 حدود 91 اثر واقع‌گرا را در گروه تالیف بررسی کردیم که نسبت به دو سال گذشته یعنی 94-93 (32 اثر) و 95-94 (41 اثر) آثار با سیر جهشی داشتند اما متاسفانه بیشتر کتاب‌ها از نظر کیفی ضعیف بودند و 6 اثر را هم خارج از فهرست داشتیم.

وی با بیان اینکه گروه سنی «ب» و «ج» بیشترین اثر را داشتند، ادامه داد: هرساله کتاب‌ها را از جنبه‌های گونه، درون‌مایه، پیام داستان، موضوع، شخصیت‌پردازی و عناصر داستان بررسی می‌کنیم. خلاف سال‌های گذشته که درون‌مایه‌های طنز خیلی کم بود، امسال چندین کتاب با این نوع درون‌مایه داشتیم البته از لحاظ کیفی چندان جالب توجه نبودند.

آرامش‌فرد بیان کرد: با توجه به درون‌مایه آثار، موضوعات بسیار متنوع بودند و امسال چندین کتاب از زاویه دیدی کمتر دیده شده به موضوع جنگ ایران و عراق پرداخته بودند به عنوان مثال داستان «دلهره‌های خیابان وحید» به خوبی وقایع جنگ و آسیب‌ها و آوارگی‌های ناشی از جنگ را روایت می‌کند.

وی همچنین درباره موضوع حفظ محیط زیست و حیوانات در برخی کتاب‌های این دوره ضمن ذکر مثال‌هایی توضیحاتی را ارائه کرد. بزه‌کاری نوجوانان و سوء‌استفاده خلافکاران، مسائل پیرامون مواد مخدر، کنار آمدن فرزند اول با تولد فرزند دوم، آسیب‌های ناشی از طلاق والدین، مبارزه با رژیم پهلوی از دیگر موضوعات متفرقه‌ای بود که در برخی از داستان‌های این گروه به آنها پرداخته شده بود.

لزوم توجه جدی به حضور ویراستار برای کتاب‌ها

آرامش‌فرد با اشاره به لحن و زبان آثار بررسی شده در گروه تالیف بیان کرد: متاسفانه در بسیاری از داستان‌ها از الفاظ سخیف، ناپسند و توهین‌آمیز استفاده شده به خصوص در داستان‌های طنزآمیز؛ داستان‌هایی مثل «واژه‌های نفهم»، «امیر خرگوش»، «خاطرات یک سرتق».

وی ادامه داد: در بعضی از داستان‌ها از اصطلاحات رایج بین نوجوانان امروزی استفاده شده بود که بعضی موارد خوش نشسته است و در برخی موارد نه، مثلا در داستان «آموزش داستان‌نویسی مامان‌پیچ برای هیچ» به زبان کودکان نزدیک و موفق بوده اما در داستان «دلقلک و نارنج تلخ» زمان داستان پهلوی که طبیعتا نوجوانان در آن زمان از اصطلاحات رایج امروز استفاده نمی‌کردند.

وی درباره کار جدی برای پرداختن به ویراستاری کتاب‌ها عنوان کرد: خیلی از کتاب‌ها با وجود داشتن ویراستار، غلطهای فاحش املایی و ویراستاری زیادی داشتند و این یکی از مشکلات جدی در بخش ویراستاری کتاب‌ها بود، درواقع خیلی از اوقات شاهد ویراستار شدن یک نویسنده بودیم و ویراستاری حرفه‌ای به ویرایش آنها نپرداخته بود.

درون‌مایه‌های اجتماعی، درون‌شناختی، سرگرمی از پرکاربردترین‌ها بودند

شوکا معصومی ضمن ارائه گزارش گروه داستان و تالیف از کتاب‌های فانتزی گفت: از نظر کمی تعداد کتاب‌ها امسال افزایش پیدا کرده و از نظر کیفی هم در بخش سه و چهار ستاره تاحدودی نسبت به سال گذشته تغییراتی داشته‌ایم.

وی با بیان اینکه در توزیع فراوانی‌ها بیشترین فراوانی درگروه سنی «ب» بوده است، توضیح داد: درون‌مایه‌های اجتماعی، درون‌شناختی، سرگرمی از پرکاربردترین درون‌مایه‌ها بودند و آثاری با موضوعات خاص مثل کودک بدسرپرست (کتاب «وزوزه جادو مسافر ایستگاه سه‌ونیم»)، با درون‌مایه اجتماعی، کودک کار ( کتاب «آدامس چهارشنبه‌های خوشبختی»)، معلولیت (کتاب «دخترک فواره‌ای») و غیره در این دوره حضور داشتند که البته اینها جزو نمونه‌های خوب گروه ما نبودند چرا که به دلیل ارائه راهکارهای نامناسب، نداشتن پرداخت‌های خوب و حتی شخصیت‌پردازی‌های ضعیف نتوانستند در جایگاه خوبی قرار گیرند.

معصومی درباره نمونه خوب کتاب‌ها بیان کرد: کتاب «چرا آواز می‌خوانی زنجره» با موضوع طبیعت و دوستی و کتاب «خارپشت کوچولو و کاغذعجیب غریب» با موضوع آموزش غیرمستقیم اعداد و الفبا از جمله نمونه‌های خوب هستند.

به گفته وی، بیشترین فراوانی مجموعه‌ها برای 55 جلد کتاب از انتشارات امیرکبیر بود که این کتاب‌ها مربوط به قسمت کتاب‌های شکوفه است و ویژگی‌های مشترک 12 صفحه بودن، چهار رنگی، ویژه گروه سنی «ب» و قطع خشتی بودند را دارا هستند.

در گروه فانتزی اصلا کتاب برگزیده نداشتیم

معصومی اظهار داشت: «ماجراهای ایستگاه جنگلی»، «شکرستان و یک داستان»، «پپه چپه»، «10 لقمه داستان»، «داستان‌های جادویی» از مجموعه‌های خوب گروه تالیف بودند.

وی با اشاره به معایب و محاسن مجموعه‌ها ادامه داد: یکی از حسن‌های مجموعه این است که فروش یکجای آنها سود زیادی را برای ناشر به همراه دارد اما وقتی کتاب‌های ضعیف را به مخاطب ارائه دهیم قائدتا مخاطب متضرر و این کتاب‌های زیبا دکور خانه‌ها می‌شود.

معصومی با بیان اینکه مجموعه‌ها به نسبت سال گذشته خیلی قابل قبول‌تر بودند و در جایگاه‌های بهتری قرار گرفتند، عنوان کرد: از 175 کتاب فانتزی فقط 6 کتاب بدون تصویر داشتیم و حتی رمان‌های نوجوان هم مصور بودند.

وی توضیح داد: بابک صابری دارای سه اثر بودند که دو عنوان آن پیشنهاد شایان تقدیر و یک عنوان هم در جایگاه سه ستاره قرار گرفته است. در گروه فانتزی اصلا کتاب برگزیده نداشتیم اما سه کتاب توانستند پیشنهاد شایان تقدیر را اخذ کنند که به ترتیب کتاب «کلاغ سیاه به سفر می‌رود» (نشر طوطی)، «چرا آوزا می‌خوانی زنجره» و «دوگانه دشت پارسوا» نام دارند.

تعویق کشف واقعیت از سوی خواننده در کتاب «خواهران تاریک»

پریزاد حسینی در ادامه برنامه ضمن خواندن قسمتی از متن کتاب «خواهران تاریک» از مهدی رجبی گفت: این داستان بلند درون‌مایه‌ای روانشناختی عاطفی با موضوع درگیری و بحران‌های روحی یک نوجوان همراه با توهم شدید در دوران بلوغ دارد. هرکدام از اعضای گروه تالیف بیش از یکبار کتاب را خواندیم تا بتوانیم تحلیل و بررسی مناسبی را داشته باشیم.

وی ادامه داد: جایگاه اثر از چهار ستاره تا آخر از فهرست دیده می‌شد، از تحسین خلاقیت تا مخرب بودن آن و مناسب نبودن برای نوجوان بحث کردیم حتی برای گونه اثر هم همین دوگانگی‌ها وجود داشت که در دسته واقع‌گرا جای می‌گیرد یا به گروه فانتزی تعلق دارد.

حسینی اظهار داشت: درنهایت تصمیم گرفتیم برای پیدا کردن پاسخ پرسش‌ها و رفع نقاط ابهام با یک روانشناس صحبت کنیم که بعد از مطالعه و جمع‌بندی نظرات کتاب «خواهران تاریک» مناسب گروه نوجوان شناخته نشد.

وی ضمن بیان تحلیل و بررسی روانشناس از مطالعه کتاب بیان کرد: رمان در دو فضای واقعیت و خیال اتفاق می‌افتد و راوی غیرقابل اعتماد، خواننده را در این دو فضا سرگردان می‌گذارد، نیما (شخصیت داستان) دچار توهم شدید از هر نوع آن است او همچنین به تمام عناصر موجود در زندگیش سوء‌ظن دارد.

حسینی گفت: انتخاب نیما باعث می‌شود کشف واقعیت توسط خواننده به تعویق افتد که این تعلیق‌ها باعث جذابیت داستان می‌شود اما از فصل دوم داستان نقاط ابهام و متناقض زیادی در هن خواننده به وجود می‌آید که تا پایان ادامه دارد و خواننده را بدون گره‌گشایی موضوع اصلی رها می‌کند.