به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، نشست نقد و بررسی کتاب «صدسال دگر؛ اشعار منتشر نشده نیما یوشیج» با حضور کامیار عابدی منتقد ادبی، حسن میرعابدینی منتقد ادبی و پژوهشگر ادبیات داستانی معاصر ایران، مسعود جعفری، استاد ادبيات فارسی و سعید رضوانی گردآورنده اثر چهارشنبه چهارم مردادماه با در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.

در ابتدای نشست سعید رضوانی گردآورنده و مصحح اثر اظهارداشت: کتاب بر اساس دست‌نوشته‌های نیما که از دهه 70  طبق قراردادی رسمی از شراگیم یوشیج (پسر نیما)‌ خریداری شده و در اختیار فرهنگستان ادب قرار گرفته، تدوین شده است.

وی ادامه داد: این اسناد سال‌‌ها در فرهنگستان بود و متاسفانه به دلیل قدیمی بودن و پراکندگی قابل استفاده نبود تا اینکه در خردادماه سال 93 طرحی در گروه ادب معاصر فرهنگستان با عنوان «بررسی و بازخوانی دست‌نوشته‌های نیما یوشیج» تعریف و تصویب شد و از آن زمان من و مهدی علیائی‌مقدم شروع به فعالیت روی این دست نوشته‌ها کردیم.

انتشار کتاب «صدسال دگر» با 108 قطعه شعر

گردآورنده کتاب «صد سال دگر» با اشاره به شیوه کار برای این اثر گفت: اسنادی که در اختیار ما قرار گرفته بود به بیش از 10 هزار سند می‌رسید که تقریبا همگی مدادی هستند یعنی این امکان وجود داشت که در صورت چند بار استفاده و ورق خوردن غیرقابل خواندن شوند؛ لذا در گام نخست در کتابخانه فرهنگستان از تمام اسناد عکس‌برداری شد تا برای شروع کار از عکس اسناد استفاده شود.

وی با بیان اینکه در گام دوم برای رسیدن به نتیجه قابل قبول اسناد موجود را براساس یک سیستم موضوعی ژانری دسته‌بندی کردند، افزود: بعد از دسته‌بندی مطالب، از اسفندماه 93 به سراغ استنساخ اشعار و مطالب رفتیم و در نهایت کتاب با 108 قطعه شعر که متعلق به سال‌های 1301 تا 1336 بود، منتشر شد.

به گفته وی، 108  قطعه شعر به ترتیب  تاریخ چیده شده اما یک فهرست فرمال هم آخر کتاب است یعنی فهرستی براساس قالب؛ اشعار کلاسیک (51 شعر)، نوقدمایی (38 شعر) و اشعار نیمایی (19 شعر).

کتاب «صدسال دگر» آنطور که باید به دست اهلش نرسیده است

در ادامه این نشست مسعود جعفری، استاد ادبيات فارسی در توضیح این اثر گفت:‌ از واکنش‌هایی که نسبت به این اثر شد تعجب می‌کنم؛ چراکه حرف‌های عجیب و غریبی می‌زنند و حتی برخی این اثر را انکار کردند، درحالیکه کسانی که با زندگی و شخصیت نيما آشنا باشند، می‌دانند که او دائما شعر را اطراف خود پخش می‌کرده و حتی در برخی یادداشت‌های خود گفته که پشت سرش گونی‌گونی شعر وجود دارد.

به گفته وی، فرهنگستان سندهای این کتاب را در قالب یک گونی از شراگیم خریداری کرده است.

این استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی در توضیح وضعیت «صد سال دگر» گفت:‌ تلاش‌های بسیار زیادی برای تهیه این اثر انجام شد اما متاسفانه چون ناشر دولتی بوده علیرغم طراحی خوب اما پخش آن به شکل صحیحی انجام نشد لذا آنطور که باید کتاب به دست اهلش نرسیده است.

وی با بیان اینکه شعر نو هم وارد حلقه تصحیح متون شده است، ادامه داد: اشعار نیما براساس یک تک‌نسخه تصحیح شده است. تاکید می‌کنم شعرها، نوشته‌ها، نامه‌ها و مباحث نظری چاپ شده نیما که زیرنظر سیروس طاهباز چاپ شده، همه نیاز به بازنگری دارد و هیچکدام از مجموعه‌‌هایی که بعد از مرگ نیما منتشر شده را نمی‌توانیم مطمئن باشیم که همان مواردی است که نیما گفته است.

جعفری ‌عنوان کرد: به نظرم بعد از انتشار این مجموعه و تلاش‌هایی که شراگیم و مرحوم طاهباز در گذشته انجام داده‌اند، حال وقت آن رسیده که شخص یا گروهی مسئولیت تصحیح مجموعه کامل اشعار نیما را برعهده بگیرد و به مقایسه اشعار و انتشار یک نسخه کم اشکال بپردازد و درواقع اکنون اولویت، تصحیح اشعار نیما است.

پایبندی دو پژوهشگر کتاب به رسمالخط نیما

جعفری با اشاره به برخی اشکالات این مجموعه اظهار داشت:‌ در مطالعه کتاب متوجه شدم که دو پژوهشگر پایبندی خاصی به رسم‌الخط نیما داشته‌اند که چنین کاری اصلا ضرورت نداشت؛ چراکه رسم‌الخط آن روز اصالتی ندارد و خواندن اشعار را سخت کرده است. بنابراین بهتر بود که اشعار با رسم‌الخط امروز منتشر می‌شد.

 وی افزود: با مشاهده کتاب به شعرهایی بر می‌خوریم که در آن به جای استفاده از کلمات، نقطه‌چین آمده است که این موضوع به اعتقاد من خودسانسوری است و که وزارت ارشاد هیچ حساسیتی به آثاری که در زمان قدیم منتشر شده ندارد و بهتر بود که در تهیه کتاب چنین کاری انجام نمی‌شد.

جعفری یادآور شد: در مجموع مخاطب با کتاب بسیار خوبی روبه‌رو است و برخی شعرهای این مجموعه بسیار خوب و نزدیک به شاهکارهای نیما است. برای مثال با مشاهده کتاب می‌توان متوجه شد که شعر معروف «ققنوس» شکل تکامل‌یافته شعر «مرغ آتش» است.

اولین شعرهای نیمایی در سال 1318 منتشر شده است

کامیار عابدی، دیگر سخنران این نشست پس از توضیح روند چاپ آثار نیما توسط سیروس طاهباز و انتشار کتابی از سوی شراگیم یوشیج و مینا میرهادی، با اشاره به چاپ این اثر در فرهنگستان ادب گفت: متاسفانه چاپ این اثر در فرهنگستان ادب باعث شده است که نگاه مناسبی به این اثر نشود و این کتاب به نحوی شایسته در جامعه پخش نشود.

وی همچنین درباره فضای اشعار این مجموعه و اینکه بخشی از آنها شامل فضای رمانتیسیم، متعلق به دهه 10 تا 20 و برخی دیگر، شعرهای اخلاقی و تربیتی و شعرهایی نیز نزدیک به ادبیات رئالیستی یا رئالیسم سوسیالیستی است، توضیحات مفصلی را ارائه کرد.

وی افزود: در مجموعه‌هایی که طاهباز و شراگیم چاپ کردند متاسفانه شعرهایی که نشان می‌دهد که حلقه میان شعرهای چهارپاره‌ها، مستزاد و نیمایی کافی نیست اما این مجموعه دید ما را خیلی قویتر می‌کند و در این کتاب حلقه وصل مناسبی بین چهارپاره‌ها، مستزاد و نوع خام نیمایی وجود دارد. این مجموعه به خوبی به مخاطبان و پژوهشگران نشان می‌دهد که اولین شعرهای نیمایی در سال 1318 منتشر شده و آن ادعایی که می‌گوید نخستین شعر متعلق به سال 1316 بوده، احتمالا غلط است.

 این منتقد ادبی با اشاره به روند شعری نیما اظهار کرد:‌ روند تاریخی این کتاب نشان می‌دهد که نیما با گذر زمان از شکل سنتی خود دور و بیشتر شاعری روایت محور شده است و هرچه بیشتر جلو می‌رود بیشتر علیه سنت می‌شود.

 فضای ادبی جامعه باید دردشناسی و ریشه‌یابی شود

در این نشست حسن میرعابدینی ضمن صحبتی کوتاه گفت:‌ «صد سال دگر» کتاب بزرگ و مهمی است و می‌تواند از جنبه‌های مختلف بسیار خوب و ارزشمند باشد. اینکه چرا این اثر ارزشمند در جامعه مورد توجه قرار نگرفته است، نشان از فضای ناسالم ادبی ما دارد که باید دردشناسی و ریشه‌یابی شود که چرا جامعه ما دچار این فرسودگی ادبی شده است.

سعید رضوانی در پاسخ به سوال یکی از حاضران درباره حق نشر کتاب «صد سال دگر» در انتهای نشست عنوان کرد: از آنجا که این کتاب با استفاده از اسناد خریداری شده توسط فرهنگستان منتشر شده، بنابراین حق نشر آن با فرهنگستان است و ناشر دیگری حق انتشار آن را ندارد.

وی یادآور شد: طبعا نشر دولتی امکانات و انگیزه ناشران خصوصی را ندارد اما باید به فال نیک گرفت که یک نشر دولتی به فکر انتشار این کتاب ارزشمند افتاده است فکر می‌کنم صرفا داشتن یک نگاه انتقادی به این موضوع قدری بی‌انصافی باشد.