به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، در ابتدای این مراسم مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل خانه کتاب و بنیان‌گذار برنامه‌های عصر کتاب در سخنان کوتاهی درباره این مراسم توضیح داد: این نشست را برگزار کردیم تا ذره‌ای ناچیز از همت ایشان را در هر دو حوزه زبان و ادبیات فارسی و عرب، سپاسگزار باشیم. آثار او نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای عربی مرجع است. شاخص‌ترین ویژگی آثار آذرتاش آذرنوش فرامرزی بودن آنها است. به صورتی که فقط در ایران و اساتید ایران مورد استفاده قرار نمی‌گیرد بلکه بسیاری از اساتید و دانشجویان عرب از آنها استفاده می‌کنند. میزبانی او برای خانه کتاب و بنده افتخار است. امیدوارم سایه استاد بلند و مستدام باشد.

شاهنامه را مردم ایران نگه داشتند

در ادامه مراسم محمد دهقانی، پژوهشگر، مترجم و استاد زبان و ادبیات فارسی در باره کتاب «چالش میان فارسی و عربی» سخن گفت: واقعیت این است که کتاب به قدری پرمحتواست که اگر ساعت‌ها و روزها درباره این کتاب بحث کنم کافی نیست.

او در معرفی این کتاب گفت: یکی از مسائل مهم در تاریخ عمومی ایران بعد از اسلام و در تاریخ ادبی ایران این است که زبان فارسی چگونه به وجود آمد و توانست دربرابر زبان عربی بایستد و ایرانیان امروز زبان ویژه خود را داشته باشیم و به قول دهقانان بخارا، عرب نشویم. قابل توجه کسانی که امروز از روی نادانی فکر می‌کنند دهقانان ایرانی بودند که ما را از عرب شدند نجات دادند. طبق تاریخ اشراف اکثرا جز کسانی بودند که اول همه عرب شدند، چون آنها به دنبال منافع خود بودند.

دهقانی همچنین درباره نتیجه‌ای که از کتاب آذرنوش می‌توان گرفت، اظهار داشت: نتیجه ای که دکتر آذنوش از این کتاب می‌گیرد این است که مردم عادی و عامی ایران بودند که زبان فارسی را حفظ کردند، باید بدانید که حکومت‌ها و سامانیان این کار را انجام نداند. اگر کتاب دکتر آذرنوش را بخوانید متوجه دروغ تاریخ نگاران ما که از سر تعصب ناسیونالیستی انجام داده اند، می‌شوید. سامانیان نبودند که زبان فارسی را نگه داشتند. سامانیان دنبال این بودن که با مذهب تراشی به کمک فقهای سنی مذهب خراسان، خود را حفظ کنند. ترجمه تاریخ طبری را بهانه‌ای قرار دادند تا سیاست خود را به مردم تحمیل کنند. شاهنامه را مردم ایران نگه داشتند. همه اینها شواهد و مدارکی دارد که دکتر آذرنوش آنها را بیان کرده اند.

نوشته‌های آذرنوش هموراه همراه با تحلیل است

در ادامه این مراسم سیدکاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، در نگاهی به چند دهه همکاری خود با دکتر آذرنوش بیان کرد: امروز که به کارنامه علمی پربرکت و افتخار آفرین آذرنوش را نگاه می‌کردم، دیدم 31 سال است که در دایرة المعارف بزرگ اسلامی حضور دارند و در این مدت 173 مقاله ارزشمند که هر یک سند افتخار و زرینی نوشتند. محققان ما کم و بیش با زبان عربی آشنا هستند و ارزش فردی مانند دکتر آذرنوش به قدری پربرکت است که می‌بینیم دانشجویان زیادی با راهنمایی ایشان پرورش یافتند.

وی افزود:در مدت 31 سال 551 مقاله را ویرایش کردند و نثر فاخری که بکار می‌بردند آموزنده و افتخار آفرین بود. به یاد دارم وقتی به این قافله پیوستند که این قافله بسیار جوان بود. در آن زمان همکاران ما می‌گفتند با چه منابعی با ایران‌شناسان هماوردی کنیم چون ناگذیرهستیم تنها آثار آنها را ترجه کنیم. در این پروژه بهترین اساتید را دعوت و با آنها همکاری کردیم. بی مناسبت نیست در اینجا درباره زبان فارسی صحبت کنم. هرچند نام آذرنوش با زبان عربی گره خورده است و نقش برجسته‌ای در متون فارسی فاخر داشتند و همیشه مقاله های ایشان برای ما الگوی خوبی بود.

موسوی بجنوردی درباره آثار ادبی فارسی آذرنوش اظهار کرد: نوشته‌های آذرنوش فقط بازگوکننده روایت کتب مختلف و جمع‌آوری روایت‌های آنها نبود بلکه همه نوشته‌های ایشان همراه با تحلیل است. زبان فارسی به دلیل  خصوصیت در آوانگاری، صرف و ترکیباتی که نقش بسیار پیچیده و گسترده در نمایاندن مفاهیم معنوی دارد، حتی پرتوان‌تر و قوی‌تر از زبان عربی است.

آذرنوش به ایرانیان تاریخ تحول زبان عرب را آموخت

در ادامه مراسم سیدصادق سجادی، معاون پژوهش مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، در نقد سخنان دهقان گفت: بجنوردی صحبت خوبی در باب زبان فارسی کردند، اما دهقان بحثی را شروع کردند که این مجلس جای آن نبود و نه اطلاعات ایشان در اینباره به اندازه کافی است؛ چون عرصه بزرگداشت استاد را به مبارزه برای زبان عربی و فارسی تبدیل کردند. ایشان باید نظر خود را بنویسند و محققان پاسخ دهند. منظور استاد هم از نوشتن کتاب ابدا موضوعی که دهقان بیان کردند، نیست. افرادی مقصود استاد را به درستی متوجه نشدند. من از سال 53 با استاد آشنایی دارم و قطعا می‌دانم نظر استاد از نوشتن کتاب چیست.

سجادی در توضیح آثار و عملکرد آذرنوش بیان کرد: دکتر آذرنوش از جهات مختلف به فرهنگ و زبان فارسی و عربی در ایران خدمت کرد. پیش از آذرنوش وجه نظر تعلیم زبان عربی در دانشکده الهیات دانشگاه تهران صرفا مبتی بر صرف و نحو متون نظم و نثر بود. خدمتی که دکتر آذرنوش کرد و ما را بایک فضای دیگری در زمینه زبان و ادبیات عرب آشنا کرد که در ایران مطلقا وجود نداشت این بود که به ما تاریخ تحول زبان عرب را آموخت. ما هم شاید اولین دوره دانشجویانی بودیم که با این وجه نظر وارد دانشکده الهیات شدیم.

 هیچ کس نمی‌تواند جای دکتر آذرنوش را بگیرد

عنایت الله فاتحی نژاد، معاون اذرنوش در مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، از افرادی است که نزدیک 28 سال با اذرنوش همکاری کرده است. او درباره آذرنوش بیان کرد: اگر بخواهیم درباره جایگاه او در ایران صحبت کنیم باید بگویم که بی‌بدیل است، هیچ کس جای دکتر آذرنوش را نمی‌تواند بگیرد و با هیچ‌کس قابل مقایسه نیست. کافی است آثار، تالیفات و مقالات استاد را مطالعه کنید که هر یک ماخذ و مرجعی به حساب می‌آید. اگر این منابع را در این زمینه کنار بگذارید خواهید دید که هیچ چیز دیگری وجود ندارد. آثار آذرنوش به منزله یک رودخانه است و دیگر آثار شاخه‌های این رودخانه هستند. هیچ رساله، کتاب و مقاله‌ای در زمینه ادبیات عربی نوشته نمی‌شود که کتاب‌ها‌ی استاد از مراجع عمده آن نباشد.

در ادامه مراسم با اهدای تندیس و هدایایی از یک عمر فعالیت فرهنگی آذرتاش آذرنوش تقدیر شد.

آذرتاش آذرنوش در سال 1316 در قم به دنیا آمد. خانواده مادری او اهل قم و خانواده پدری اهل کاشان اند. دوران دبستان را در تهران گذراند جز چند سالی که به دلیل کار پدر در اهواز ساکن شدند. سال‌های دبیرستان برایش مهم بود چون پدر زبان فرانسوی می‌دانست، پس دبیرستان رازی را انتخاب  کردند که آموزش در آن فرانسه – ایرانی بود. تا سال پنجم دبستان آنجا درس خواند. در دارالفنون به تدریس خود ادامه داد و دورانی خوب با گروهی ادبی از دانش آموزان گذراند. در سال ششم به دانشکده الهیات رفت ولی نتوانست در کنکور ادبیات شرکت کند و در رشته ادبیات عرب اسم‌نویسی کرد. استادان این دانشکده در نوع خود بی‌نظیر بودند. مرحوم دکتر صدیقی مردی سیاسی و ادیب بزرگ بود.

بعد از لیسانس، برای پژوهش در ادبیات عرب به فرانسه رفت و وارد رشته ادبیات عرب شد  و دکترای اول را بعد از سه سال گرفت. سپس با همسر فرانسوی خود به ایران بازگشت و در موسسه بنیاد فرهنگ ایران به ریاست دکتر خانلری کار کرد.

عکاس: ونداد ذوقی