به گزارش رویداد فرهنگی، نشست معرفی و بررسی کتاب «فرهنگ فارسی» چهارشنبه ششم دی‌ماه با حضور غلامحسین صدری افشار، نسرین و نسترن حَکمی، حسن هاشمی میناباد و جمعی از اهالی ادب در سرای اهل قلم برگزار شد.

حسن هاشمی میناباد در این مراسم اظهار کرد: از همان چاپ نخست فرهنگ صدری افشار و همکارانشان، من از طرفداران و معتقدان منتقد آن بودم. در کتاب‌ها و مقالاتم بارها و بارها برای تأیید استدلالم، مستقیم و غیرمستقیم، از این کتاب سند آورده ام. من حتی وقتی می‌خواهم چیزی بنویسم گاهی برای توضیح بهتر و دقیق‌تر مفهوم مورد نظرم به تعریف‌های فرهنگ صدری افشار مراجعه می کنم، همچنین به فرهنگ سخن یا فرهنگ‌های انگلیسی.

وی ادامه داد: نخستین دلیل ارادتم به صدری افشار و همکارانشان نسترن و نسرین حَکمی این است که این افراد مدعی نیستند و در بوق و کرنا نمی‌کنند که ما این فرهنگ ها را نوشتیم و این کارها را کردیم و همه باید سپاس‌گزارمان باشند و قس علیهذا. بدون این که تبلیغ کنند و هیاهو راه بیندازند، به کار علمی خود ادامه می‌دهند و دائم در تحول و پویایی هستند و گواه آن ویراست‌های متعدد فرهنگ‌هایشان است و تجدیدنظرهایی که در آثارشان صورت می‌دهند.

این مؤلف افزود: دلیل دوم ارادتمندیم به او نوآوری و سنت‌شکنی شان است ـ به این موضوع ظاهراً جایی اشاره نشده است ـ فرهنگ فارسی امروز و اسلاف آن نخستین فرهنگ‌هایی هستند که ارتباط‌شان را با روش سنتی فرهنگ‌نگاری ایران که کهنه شده بود، قطع کردند؛ هم از نظر روش‌شناسی و هم از نظر این که مبنای اصلی بر تعریف همه اقلام واژگانی بود، نه مترادف دادن و نه سنگ قلاب کردن مراجعه کننده از این مدخل به آن مدخل.

هاشمی میناباد عنوان کرد: تصور می‌کنم با وجودی که یکی از درس‌های مقدماتی اهل علم ما در گذشته، منطق بوده که در آن از تعریف، ویژگی‌های تعریف و نواقص آن صحبت می ‌شد، در آثار کلاسیک فارسی، کمتر با تعریف دقیق و جامع و مانع موضوع مورد بحث و تحدید حدود موضوع رو به رو می‌شویم. مؤلفان و نویسندگان ما بدون نیاز به تعریف، حرفی زده و بحثی را مطرح کرده، یا مترادفی برای آن آورده اند. شاید یکی از دلایل وفور مترادف‌ها در زبان فارسی و در آثار کلاسیک این باشد که می‌خواسته اند با آوردن مترادف، موضوع را به زعم خود روشن کنند. احساس می‌کنم به دلایلی نوعی تعریف گریزی در تمدن ایرانی بود و هست. صدری افشار سنت مترادف‌نویسی را شکسته و تعریف را مبنای کار خودشان قرار دادند.

وی توضیح داد: تکاپوی صدری افشار و همکارانشان پس از چاپ نخست ادامه یافت و ما شاهد تجدیدنظرها، اضافات و تغییرات زیادی در ساختار خرد و کلان فرهنگ بوده ایم. کمتر مؤلفی در ایران فرصت یا امکان تجدیدنظرهای پیاپی را در آثار خودشان پیدا می‌کنند.

هاشمی میناباد اظهار کرد: ما در فرهنگ‌نگاری در طول پیشرفت داشته ایم یعنی فرهنگ‌های زیادی تولید کرده ایم اما در عرض و عمق کمتر کار کرده ایم. کمتر فرهنگی ویرایش جدید دارد. بیشتر آنها تجدید چاپ اند. وقتی فرهنگ تولید و چاپ می‌شود مؤلف باید روی اطلاعاتی که عرضه کرده، ساختار فرهنگش کار کند و آنها را بهبود بخشد.

وی با بیان این که دسته بندی اعلام فرهنگ صدری افشار بسیار جامع است، افزود: انتخاب اعلام بر مبنای تعلق به زمان معاصر یا گذشته نزدیک، تعلق به ایران به مفهوم تاریخی آن، تعلق به سرزمین های‌همجوار، تعلق به خلاقیت‌های فکری و هنری و معروفیت در ایران (به ویژه در اثرهای مکتوب) بوده است.

در این اثر تلاش کردیم به فرهنگ‌نویسی جدید نزدیک شویم

غلامحسین صدری افشار در بخش دیگر این نشست با بیان این که ویرایش جدید کتاب «فرهنگ فارسی» ۱۲ هزار مورد اضافه، حذف یا اصلاح شده، دارد، گفت: این اثر حاصل تجربه ۳۶ سال فعالیت مشترک مؤلفان است. آن چه باعث شد که به رشته تحریر درآید، فراهم آوردن وسیله‌ای برای دست یابی به آگاهی و دانش بود. وسیله‌ای که کسانی که با زبان فارسی سرو کار دارند بتوانند مفاهیم را به درستی درک کنند و به اطلاعات اولیه و مقدماتی لغاتی که مواجه می‌شوند، دست یابند.

وی توضیح داد: در این اثر تلاش کردیم به فرهنگ‌نویسی جدید نزدیک شویم و در کوتاه‌ترین جملات اطلاعات اولیه لازم را به کاربر اعلام کنیم. تنها می‌توانم بگویم که این فرهنگ در زبان فارسی در حجم موجود بیشترین اطلاعات را در اختیار قرار می‌دهد.

«فرهنگ فارسی» بیش از ۱۰۰ هزار واژه و اعلام را دربردارد

سخنرانی نسرین حَکمی بخش دیگری از این نشست را به خود اختصاص داد. وی با بیان این که ویرایش جدید کتاب «فرهنگ فارسی» بیش از ۱۰۰ هزار واژه و اعلام را دربردارد، اظهار کرد: در این اثر تلاش کردیم حداقل یا حداکثر با یک پاراگراف بتوان به اطلاعات کلیدی دسترسی پیدا کرد.

وی با بیان این که بی‌نیاز کردن کاربران از مراجعه به فرهنگ‌های متعدد از دیگر اهداف تألیف این اثر است، عنوان کرد: واژگانی که در فرهنگستان ادب برابر علمی دارند، در این اثر ارائه شده اند. همچنین واژه‌های متون ادبیات کلاسیک را در این اثر به صورت دقیق عرضه و  برچسب‌های مقوله های مختلف اعم از جامعه‌شناسی را به کاربران منتقل کرده ایم.

نسترن حَکمی از دیگر سخنرانان این نشست بود که اظهار کرد: از ویژگی‌های این اثر می‌توان به آوردن واژه و اعلام به صورت الفبایی، دربرداشتن بیشترین و تازه‌ترین اطلاعات، پرهیز از ارائه مدخل‌های کم کاربرد، عرضه شناسنامه دستوری هر واژه به همراه کاربرد آنها، ارائه تعریف‌ها با دقت و در کوتاه‌ترین عبارت، پرهیز از توجه به تمایلات شخصی، پرهیز از هواداری یا دشمنی و رعایت بی‌طرفی کامل، اجتناب از واژه‌هایی با بار معنی تعصب‌انگیز، تبعیض‌آمیز، فحش و ناسزا، تمرکز به ارائه واژه‌های ادبیات قدیم و داشتن چهارچوب و هماهنگی در تعریف‌ها اشاره کرد.

وی در پایان عنوان کرد: اعلام تاریخی فرهنگ دربرگیرنده همه سلسله‌ها، رهبران اثرگذار، شاعران، نویسندگان، فیلسوفان و دانشمندان ایران و جهان است. همچنین اعلام جغرافیایی این اثر شامل همه استان‌ها و شهرستان‌های ایران است. ادیان، سازمان‌های اداری، آثار هنری ـ ادبی معروف، اسطوره‌ها، مکتب‌ها، موزه‌ها و کتابخانه‌های مهم، ورزش‌ها و بازی‌های مهم نیز در این اثر مدخل شده اند.