به گزارش رویداد فرهنگی، نشست معرفی و بررسی کتاب «دستنامه نسخه‌شناسی نسخه‌های به‌ عربی» سی‌ام آبان ماه با حضور سیدمحمدحسین مرعشی، مترجم اثر، احسان‌الله شکراللهی، رئیس مرکز تحقیقات زبان فارسی هند و بهروز ایمانی در سرای اهل‌قلم برگزار شد.

در ابتدای این نشست، مرعشی در توضیح کتاب «دستنامه نسخه‌شناسی نسخه‌های به‌ عربی» گفت: این اثر نخستین کتاب آموزش نسخه‌شناسی است که سال ۲۰۰۰ به زبان فرانسه از سوی کتابخانه ملی فرانسه در پاریس منتشر و بعد از چندسال به زبان‌های عربی و انگلیسی ترجمه شده است. حدود هفت سال پیش ترجمه این اثر از زبان انگلیسی به فارسی از سوی انتشارات سمت به من پیشنهاد شد.

مرعشی با بیان اینکه بعضی از بخش‌های کتاب به صورت فنی نوشته شده است، افزود: در این کتاب اسامی و مشخصات دستگاه‌هایی آمده است که پیدا کردن اسم‌های فارسی آنها بسیار سخت بود. از دیگر دشواری‌های این مقالات این بود که متن مقاله‌ها به چند نثر نوشته شده بود. بنابراین برای ترجمه اسم‌های خاص از ترجمه عربی استفاده کردم. خودم به کتاب، نمره ۱۷ می‌دهم. ما باید دانسته‌های خودمان را به سرعت نشر دهیم. اگر این کتاب ده سال پیش منتشر می‌شد بسیاری از مطالب آن کهنه می‌شد.

بسیای از علوم نهفته در نسخه خطی همچنان زنده است

در ادامه این نشست، شکر اللهی، کتاب «دستنامه نسخه شناسی نسخه های به خط عربی» را یکی از مهمترین متون نسخه‌شناسی جهان دانست و گفت:  اگر چه حدود ۱۷ سال از تدوین آن می‌گذرد اما آنچه که امروز به ما رسیده برگ پرباری بر دانش نسخه‌شناسی ما افزوده است.

وی با بیان اینکه نسخه‌شناسی جنبه‌ای از هویت را در خود نهفته دارد، گفت: غم بزرگ جهان سوم و غم بسیاری از جوامعی که احساس از خود بیگانگی می‌کنند این است که هویت خود را نمی‌شناسند که این بی‌هویتی در اعماق جامعه ریشه دارد.  شاید یکی از راه‌های علاج این مساله، نسخه‌شناسی باشد تا بتوانیم از این طریق هویت خود را بشناسیم. این نهایت نادانی است که فکر می‌کنند پرداختن به نسخ خطی پرداختن به علوم مرده است. بسیای از علوم نهفته در نسخه خطی همچنان زنده است همانطور که همه متون ادبی و طبی ما همچنان زنده است.

وی گفت: مباحث نسخه‌شناسی به سه دسته اصلی  نسخه پردازی، پیش از نسخه پردازی و پسا نسخه تقسیم می‌شوند که در این کتاب به هر سه این ساحت‌ها پرداخته شده است. بسیاری از کلیات و جزییات نسخه‌های خطی در این کتاب آمده است. این اثر برای خواننده ایرانی قابل استفاده است. در این کتاب به بسیاری از ظرایف نسخه‌شناسی توجه کرده اند. 

شکراللهی عنوان کرد: این کتاب پر از عدد، نشان، حروف فارسی و  لاتین است که انعکاس همه آنها به درستی کار سختی است. مترجم امانت‌داری را حفظ و از واژهای خوش ساخت فارسی را استفاده کرده است. در برخی موارد، تصاویر کتاب بی‌کیفیت است و گاهی نیز تصاویر در جای خود و در کنار متن قرار ندارند. در برخی موارد، برخی از توضیحات فنی برای قابل فهم شدن، نیاز به تصویر دارند.

در گذشته بیشتر با دیدی محتوانگر به نسخه‌شناسی نگاه می‌شد

در ادامه، ایمانی از دیگر سخنرانان این نشست با بیان اینکه نسخه‌شناسی در کشور ما نوپا است، گفت: تحقیقات انجام شده در این باره سابقه زیادی ندارد. بزرگان تراث‌پژوه ما امثال فروزانفر، نفیسی و مینوی بیشتر با دیدی محتوانگر به نسخه‌های خطی نگاه می‌کردند و این نسخه‌ها را بیشتر از حیث داده‌های علمی و ادبی و ... بررسی می‌کردند. شاید مرحوم بیانی نخستین کسی بود که بر تدوین درسنامه مباحث نسخه‌شناسی اهتمام ورزید. اگر این جزوه‌ها در قالب کتاب چاپ شود، می‌تواند در تدوین تاریخچه مباحث نسخه‌شناسی مفید باشد.

وی با بیان اینکه کار و شخصیت مرعشی  سه وجه ممیزی دارد، گفت: وجه نخست «انتخاب» است؛ مرعشی هر اثری را ترجمه نمی‌کند، مگر اینکه خلأ آن را در جامعه علمی و پژوهشی کشور احساس کرده باشد. ویژگی دیگر وی «تخصصی‌‌کار کردن» است و سومین ویژگی مربوط به «دقت» می‌باشد. دقت مرعشی در برابرنهادهای فارسی واژه‌های لاتین، قابل توجه و قابل تقدیر است. امروزه در پیکره زبان فارسی، بسیاری از واژه‌های برساخته وی را می‌بینیم.  

ایمانی در پایان گفت: امیدوارم آثار دیگر نسخه‌شناسان غربی نیز به فارسی ترجمه شود. این اثر در کنار تحقیقات دیگر می‌تواند بسیاری از موارد بایسته برای تدوین دانشنامه نسخه‌شناسی را فراهم آورد. در کشور ما بسیاری از مولفه‌های نسخه‌شناسی تنها براساس سواد علمی افراد مورد بررسی قرار می‌گیرند در صورتی‌که این مولفه‌ها باید براساس شیوه‌های آزمایشگاهی به اثبات علمی برسند، انجام اینگونه تحقیقات در کشور ما بسیار کم است.